رساله طریق قسمت آب قلب

این کتاب از ابونصر هروی از فضلای قرن نهم و دهم است که بنا به ضرورتهای آن زمان در مورد تقسیم آب نگاشته شده است. کمبود منابع آب از مشکات همیشگی ساکنان نجد ایران به شمار می آید و هرات نیز از این قائده مستثنی نبود.آب بخشی در میان هراتیان معمول بوده استو سابقه طولانی داشته است چه بین دهقانان در این مورد قرارداد لفظی یا کتبی وجود داشته یا نه. با این وجود ما قبل از زمان ملوک کرت از وجود کتابی مدون به گونه ای که خطوط اصلی آبخشی را بیان و قرارهایی که میان مردم و یا مردم و حاکمان را معلوم کند خبری نداریم. ملک معز الدین حسین کرت متوفی به 771هجری قمری که سی و نه سال در هرات حکومت کرده در پاسخ به درخواست مردم نظام الدین خاموش را مأمور کرد تا قانونی وضع کند تا هر کس به راستی حقابه خود را ببرد و او نیز در سال 738 هجری قمری کتابی در این زمینه نگاشته است. اثر او در زمان تیمویان وجود داشته و این اثر در دفتر خانه های تیموریان وجود داشته است در زمان شاهرخ میرز افردی به نام جمال الدین عطاء الله از معتمدین وقت و مورد احترام امیر علیشیر نوایی این کتاب را اصلاح کرد نویسنده کتاب قاسم بن یوسف ابونصر هروی از فرزندان ابونصر طبسی و از ارادتمندان خواجه عبد الله انصاری است. است که مردی فاضل و با اطلاع بوده است که شعر می سروده و دیوانی از قصاید فارسی و عربی و قطعات و رباعیات دارد. وی دستی هم در ریاضیات داشته، همچنین دلبسته علم سیاق است. وی در فن زراعت کتابی به نام ارشاد الزارعین داشته است. از دیگر آثار وی می توان به قواعد ضرب و قسمت، رساله ای در بیان ضرب نمودن مدورات و مثلثات متساوی الاضلاع و مختلف الاضلاع و مربعات و مثمن و مخمس و مسدس و معین و شبه معین و همچنین رساله ای دیگر در ضرب اشاره کرد. رساله طریق قسمت آب قلب به هفت روضه تقسیم شده است. وی در این کتاب اصطلاحات زراعت را به طور صحیح نشان داده است از بیتی می توان تاریخ تالیف کتابش را دریافت:

تاریخ وفاتش معلوم نیست اما تا اوایل سده دهم از هجرت زنده بوده است چنانکه کتاب ارشاد الزراعه رادر 921 هجری قمری به پایان برده است. مولف در مقدمه کتاب پادشاه وقت سلطان حسین بایقرا را می ستاید وی در بیتی می گوید"

در کتاب این مطالب به چشم می خورد: یک مقدمه پنجاه صفحه ای در مورد زراعت. این مطلب که زراعت بهترین کارها است و بیان آیات و احادیت و اشعاری در این مورد. بیتی در اهمیت کشاورزی:

کتاب به هفت روضه روضه تقسیم می شود که عبارتند از: روضه اول در بیان دانستن زراعت روضه دوم در بیان ساعات اختیار نمود و اول سال دانستن روضه سیم در بیان زراعت نمودن غله و اجناس روضه چهارم در بیان جویه تاک کندن و تاک نشانیدن روضه پنجم در بیان خضرویات از خربزه و هندوانه و انواع سبزیجات روضه ششم در بیان بذرنمودناشجار و گل روضه هفتم در بیان اشجار و تاک و پیوند نمودن ومحافظت بیوت نحل روضه هشتم در بیان اشجار و گل وریاحین به سیاق باغبانی.

از مطالب این کتاب می توان بسیاری از اصطلاحات کشاورزی و آب بخشی معمول در این قرن را دانست. همچنین می توان به پاره ای از اقدامات عام المنفعه معزالدین حسین در هرات نیز پی برد. همچنین کتاب برای آگاهی از جغرافیای تاریخی هرات سودمند است. کتاب از نوع کتابهای دیوانی است و مورد استفاده اداری و دیوانی دارد. از آنجایی که کشاورزی فعالیت غالب مردم در این قرن است با مطالعه این کتاب می توان به دانستنی های سودمندی در مورد زندگی اجتماعی مردم دست یافت. همچنین برخی اطلاعات سیاسی نیز در کتاب مندرج است که بیشتر با محوریت شهر هرات می باشد. برخی از اصطلاحات فنی زراعت و آبیاری را نیز از مطالعه این کتاب می توان دانست. کتاب را می توان از کتب دیوانی دانست که حاوی اطلاعات ارزشمندی در امور محلی  است. همچنین می توان به اطلاعاتی در مورد درگیری هایی که بر سر آب زمین رخ می داده است پی برد.