پروین بیگ محمدی

دکتری: دانشجوی دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان
کارشناسی ارشد: کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۷
کارشناسی: کارشناسی تاریخ دانشگاه الزهرا، ۱۳۸۳

بررسی تبدیل و تغییر اصناف در اصفهان

بررسی تبدیل و تغییر اصناف در اصفهان مورخ محلی به عنوان متخصص، تحقیقات را در هر شهر و منطقه ای در باب تاریخ سازماندهی کرده و با دید میکرو مسائل را می نگرد، یعنی از پایین نگاه می کند و ریزترین مسائل مردم و منطقه را می بیند...
پیوست‌ها
مورخ محلی به عنوان متخصص، تحقیقات را در هر شهر و منطقه ای در باب تاریخ سازماندهی کرده و با دید میکرو مسائل را می نگرد، یعنی از پایین نگاه می کند و ریزترین مسائل مردم و منطقه را می بیند، مورخ محلی در کوچه پس کوچه های شهر قدم می زند و مسائل محلی از جمله، اقتصاد، معیشت، و فرهنگ را مورد بررسی قرار می دهد، علاوه بر این حتی با انتخاب یک شغل، صنف، حرفه و محل کسب می تواند نکات ریزتری را که کمتر به آن ها توجه شده و رو به فراموشی است ببیند. مورخ محلی نقطه غروب و طلوع کردن هر یک از این ها را رصد و نظاره می کند تا آثار آن ها را ثبت و ضبط نماید و برای آیندگان نگه دارد، از طرف دیگر، کشف استعدادها در سطح یک جامعه مانند شناخت و بررسی اصناف و حرف موجود در یک شهر می تواند به سرمایه گذاری ها و سیاست های کلان یک کشور جهت و هدف ببخشد و از هدر رفتن سرمایه ها و استعدادها در یک منطقه جلوگیری کند.
واژه اصناف جمع صف(طبقه، نوعی گروه) است و از قرن یازدهم هجری/هفدهم میلادی به بعد، به گروهی از اتحادیه های صنفی در ایران اختصاص داده شده است، به لحاظ تاریخی نیز واژه جماعت برای صورت مفرد آن و عبارت هایی همچون محترفه، اهل صنعت و بازار یا اصناف کسبه برای صورت جمع آن استفاده می شد. استفاده ی خاص صنف در اصطلاحاتی مانند اصناف مردم، اصناف رعایا یا فقط اصناف احتمالا در دوران پیش از صفوی به وجود آمده است و به مردم عادی ساکن در شهرها که به صنایع، تجارت یا خدمات اشتغال داشتند، اطلاق می شد، این اصطلاح از دوران صفوی به بعد به طور خاص برای اشاره به پیشه وران و تاجران استفاده گردید. حتی به صنعتگرانی که در دور قاجار به استخدم ارتش در می آمدند، نیز اصناف گفته می شد. اصناف کارکرد های خاصی داشتند از جمله، دارای حق انحصاری یک شغل هستند، اصناف برای انتخاب اعضا قوانینی دارند، آموزش تنها در اصناف صورت می گیرد، اصناف به حفظ کیفیت ساخت(محصول) توجه دارند، و بستری برای بیان مطالبات سیاسی هستند، اعضامی توانند با روی هم گذاشتن ثروت ها(دارایی ها) به یکدیگر کمک کنند، احساس همیاری متقابل آن ها قوی است، آن ها کارکرد مذهبی و آیینی دارند.
اصفهان از دیرباز شهر مهم تجاری و اقتصادی ایران بوده است، و اصناف از ارکان اصلی اقتصاد کهن این شهر به شمار می رفته اند. این گروه ها بخش عظیمی از فعالیت های اقتصاد شهری و حتی روستایی را برعهده داشتند، و از آن جا که بیشترین احتیاجات مردم توسط آن ها فراهم می شد از اعتبار و منزلت مردمی برخوردار بودند، و چون بخشی از مخارج حکومت مرزی، با پرداخت مالیات های مخصوص، توسط آن ها به نام بنیچه تامین می شد، روابط اصناف با دولت و حکومت نیز استحکام زیادی داشت. اما با گذشت زمان بسیاری از این اصناف در اصفهان به مانند سایر شهر های ایران فراموش شده و جایگاه و اعتبار اولیه خود را از دست دادند به گونه ای که بعضی اصناف تقلیل پیدا کرده و تبدیل به حرفه می شدند که از جمله این اصناف تبدیل شده به حرفه، صنف نمد مال ها در اصفهان است که سابق بر این در اصفهان رایج بوده و از تشکیلات صنفی برخوردار بود، اما به تدریج به دلیل مسائل مختلف از جمله پیشرفت تکنولوژی، رواج فرهنگ غرب، تولید وسایل و ابزار جدید، عدم حمایت از سوی دولت، از دست دادن بازار داخلی در رقابت با کالاهای خارجی و... به تدریج رونق خود را از دست داده درنتیجه صنف به یک حرفه تبدیل شده است که آن هم در میان عده ای معدود و پیشکسوتان این حرفه به حیات خود ادامه ی دادند، این در حالی است که اصناف سابق بر این با توسعه و گسترش یک حرفه شکل می گرفت. از جمله دیگر اصناف قدیمی در اصفهان که تبدیل به حرفه شدند یا به طور کلی فراموش شدند، ابریشم کار، آب بند، احرامی باف(روفرشی باف)، بزاز(جامه و متاع فروش)، پوستین دوز، پالان دوز، پولک دوز، بوریاباف(حصیرباف)، پاره دوز(وصله دوز)، جولایی(نساج و بافنده) و...است. از جمله این اصناف آیینه ساز است که میرزا حسین خان تحویلدارنویسنده جغرافیای اصفهان در معرفی این شغل می گوید«این صنف آیینه های که از حلب و سایر بلاد خارجه می آوردند را در اصفهان جیوه می کردند، و قاب نموده و می فروختند.» این شغل در گذشته به شکل وسیعی بوده و معمولا این کار توسط یک یا چند نفر به صورت دست ساز صورت می گرفت ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی، کارخانه های بزرگ به ساخت آیینه و شیشه اقدام می کنند.
از نگاه صاحبان اصناف، عواملی چند در افول قدرت اقتصادی و تبدیل ایشان نقش داشته است، از جمله، ورود افراد غیر خودی به این حوزه و عدم آموزش به روش استاد و شاگردی افراد جدید و تغییر نگرش دولت و مدیران میانی به اصناف، عواملی هستند که اصناف کشور را به این روز کشاندند، اما دولتی ها معتقدند ساختار سنتی و عدم اهتمام آنان به تغییر ساختار موجود به دلیل پایین بودن سطح تحصیلات کلاسیک، عامل اصلی در کاهش سهم اصناف در اقتصاد است. از جمله موارد دیگر که باعث تضعیف اصناف و تبدیل آن هابه حرف، نبود امکانات مالی صنوف خرده فروش برای ارتقا و افزایش میزان داد وستد، عدم حمایت های لازم از فعالان و هنرمندان مشاغل و اصناف، تغییر سبک زندگی و ذائقه جوانان که دیگر مثل سابق به هر شغلی روی نمی آورند، واردات بی رویه، نبود توان رقابت ناعادلانه اجناس اصناف ایران با محصولات مشابه صنعتی و بالا بودن قیمت تمام شده در برخی محصولات. علاوه بر این مسائل، به دلیل عدم تعریف جامع و همه فهم از مشاغل سنتی و نبود شناسنامه فعالیت حرفه ای از طریق گردآوری پیشینه شغلی، حتی شاهد از میان رفتن حرفه های محلی سنتی این استان هستیم و همه ی این عوامل در کنار هم موجب شده تا حرفه های محلی سنتی از میدان رقابت خارج شوند و حرفه هایی که زمانی به صورت صنفی رواج داشتند به تدریج به حرفه تبدیل شده و سپس رونق خود را با گذشت زمان از دست داده در نتیجه حذف شوند.
+ یکشنبه ۹ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۲۲:۵۹
نظر شما
نام:
ایمیل : * نمایش داده نمی‌شود
نظر شما: