پیشینه خاندان های طبس
بسیاری از نام های خانوادگی که در شهرستان های جنوب خراسان همین الان می باشند نام های خانوادگی عرب می باشند برای مثال عرض می کنم فامیل خُزَیمه علم که در قائن زیاد می باشد و پسرعموی اسدالله علم یکی از افراد این خانواده است که جنایات بسیاری هم در زمان شاه انجام داده است.  اسدالله علم هم اصالتا عرب بوده است. نمونه دیگر نام خانوادگی شیبانی است که بیانگر حضور اعراب بنی شیبان در بشرویه و طبس می باشددر موج های مهاجرت اعراب که به ایران داشته اند مقصد بیشتر طوایف عرب خراسان و ماوراءالنهر بوده است که بیشتر قبیله اَزُد در خراسان متمرکز شدند که بنی شیبان هم یکی از آن طوایف می باشندمثال دیگر نام خانوادگی ثقفی است که بسیار مشاهده کرده ام بازماندگان اعراب شمالی هستند که مسکن ابتداییشان طائف در شمال عربستان بوده است که به خراسان مهاجرت کرده انداین موضوع پژوهشی برای دانشجویان مقطع ارشد و دکترای تاریخ محلی یا ایران اسلامی می تواند باشد که مهاجرت اعراب به خراسان بخصوص جنوب خراسان که از آن در منابع تاریخی با عنوان قهستان یاد می کنند.
اسماعیلیه در طبس
علی رغم مطالعات گسترده فرهاد دفتری درباره اسماعیلیه درباره اسماعیلیه در طبس تاکنون پژوهشی انجام نگرفته است. تنها در برخی از کتاب ها نظیر اسماعیلیان قهستان تالیف فاروقی، آشیانه عقاب پیتر آوری و… به تناسب موضوع بحثشان به این موضوع پرداخته اند.اسماعیلیه نزاری در ایران بیشتر در قلعه ها حضور داشته اند اما حدود یک سده در طبس روی زمین حکومت کرده اند و سلسله امیرگیلکی ها در طبس شکل گرفته است که در مقاطعی جز قدرت های بزرگ کشور بوده است چنانچه امیر اسماعیل گیلکی به جنگ با سلطان سنجر سلجوقی می رفته است و در منازعه قدرت در عصر پساسلجوقیان بزرگ ایشان را نمی توان نادیده گرفت.قلعه های اسماعیلیه در طبس اسماعیلیه در طبس سه قلعه داشته اند که بنده از هر سه این قلعه ها بازدید کرده ام. قلعه های: آبخورگ، ملوند، خراوان. قلعه ملوند به علت اینکه دهانه آن از می گذشته است و غار ریزش کرده است امکان آنکه بتوان داخل آن شد میسور نیست. قلعه آبخورگ دو آب انبار دارد و هنوز برج و باروهایش سالم است. پس از حدود نیم ساعت کوهنوردی به این قلعه ها می رسیم.اما قلعه خراوان حدود چهل کیلومتر با طبس فاصله دارد. جاده آن هم خاکی است. در پایین کوهی که قلعه بر بلندای آن ساخته شده است رودخانه بسیار زیبای خراوان قرار دارد. پس از حدود دو ساعت کوهنوردی به نوک قله که قلعه در آنجا واقع شده است می رسیم. قلعه ای فوق العاده زیبا و مستحکم که گذشت سده ها صدمه چندانی به آن نزده است. مشخص بود که این قلعه، قلعه اصلی آنان در طبس بوده است.این قلعه 5 آب انبار داشت. از معمرین محلی شنیده ام که برای ساخت این قلعه از بز برای حمل مصالح ساختمانی استفاده می کرده اند. بالای تپه به حیوان آب و پایین آن جو می داده اند.زمانی که در آن قلعه بودم به اراده های عظیمی که آن قلعه را ساخته اند و سال ها در برابر سلجوقیان و خوارزمشاهیان و غوریان و مغولان مقاومت می کرده اند فکر می کردم و تا روزها پس از آن از این فکر بیرون نیامدم. همواره این کلام معصوم در ذهنم مرور می شد:انّ الحیات عقیده و جهادانقلاب اسلامی و زلزله 1357 در طبسزلزله شهریور 57 طبس و انقلاب اسلامی در بهمن 57 طبس موضوع پژوهشی بسیار خوبی است برای افرادی که علاقه به تاریخ شفاهی دارند و جای خالی این کار احساس می شود.
اوقاف در طبس
فکر نمی کنم هیچ شهری به اندازه طبس املاک وقفی داشته باشد. بیش از دو سوم طبس وقف است. اسناد بسیاری از اوقاف طبس وجود دارد. واکاوی اسناد اوقاف طبس حقایق پنهان بسیاری از تاریخ طبس را هویدا می کند.