این مطلب در شماره اخیر مجله برای فردا به چاپ رسید
 نقش مطبوعات در بازسازی تاریخ معاصر و لزوم برپایی آرشیو مطبوعات استانی 
 منابع تاریخ معاصر چند دسته هستند: یکی اسنادی است که از سازمان‌های مربوطه خصوصاً سازمان اسناد باید ستانید و بر اساس آن پژوهشی را سامان داد. سازمان اسناد، اسنادی را که از سازمان‌های مختلف می‌گیرد، نمایه سازی کرده و در سایت خود قرار می‌دهد. پژوهشگر باید وارد این سایت شده و شماره مدرک مورد نظر خود را یادداشت نماید. سپس به سازمان مربوطه مثلاً نمایندگی اصفهان در پشت میدان نقش جهان، مراجعه کرده و آن سندها را درخواست نماید. بعد از مدتی می‌تواند سندهای مذکور را بر روی لوح فشرده دریافت دارد. البته در این میان پرداخت وجه نیز در میان هست! دسته دیگر منابع تاریخ معاصر، تاریخ شفاهی است. کسانی هستند که وقایعی را دیده یا خود بازیگر آن وقایع بوده اند. اینها ممکن است دست به قلم نبرده باشند، این وظیفه مورخ است که آنها را یافته و با یک ضبط به سراغشان برود و با انجام یک مصاحبه فعال داده‌ها و اطلاعات را از لایه‌های حافظه او بیرون کشیده و تحقیق خود را سامان دهد. به یاد داشته باشیم تنها با یک مصاحبه نمی توان به حقیقت رسید. باید با مصاحبه‌های گوناگون و با در کنار هم نهادن شواهد دیگر روایتی صحیح را به دست آورد.
دسته دیگر منابع مطبوعات و روزنامه‌ها می‌باشند. چندی قبل که روز خبرنگار بود، یکی از پژهشگران از خبرنگاران به عنوان «مورخان پرکار» یاد کرده و از آنها قدردانی نمود. آری چنین است. آن چه در روزنامه درج می‌شود، چند دهه بعد به صورت متنی برای تاریخ به آن نگاه می‌شود. پروژه ای که امروز افتتاح می‌شود، تجمع و تظاهراتی که امروز اتفاق می‌افتد، مدیری که امروز بر سر کار می‌آید، حتی خبرهایی راجع به زنان و کودکان، و ده‌ها مطلب دیگر که امروز ارزش خبر را دارند، نیم قرن بعد به صورت متن تاریخی از آن یاد می‌شود. این‌ها داده‌های تاریخی می‌گردند که درجای خود  بسیار ارزشمند می‌باشند. یک دلیل آن که اسناد و تاریخ شفاهی نمی توانند به دقت و جزییات روزنامه‌ها مطالب را ثبت و ضبط نمایند. روزنامه از آن جهت ارزشمند است که با ذکر جزئیات و تاریخ دقیق به ثبت و ضبط حوادث تاریخ معاصر می‌پردازد. امتیاز دیگر روزنامه این است که یک «روایت» یا متن کامل را می توان از آن استخراج کرد. در حالی که از دل اسناد فقط بخش های کوچکی از روایت بیرون می آید.
 خوشبختانه از زمانی که در ابتدای حکومت ناصرالدین شاه، و به همت امیرکبیر، روزنامه وقایع اتفاقیه در ایران راه افتاد، این کشور صاحب روزنامه گردید. حتی همین اولین روزنامه‌های ایران یعنی «وقایع اتفاقیه»، «دولت علیه ایران»،« ایران» و حتی «ایران سلطانی» که در زمان مظفرالدین شاه به چاپ می‌رسیدند، ارزش تاریخی قابل ملاحظه ای دارند. به همین مناسبت نیز کتابخانه ملی سال‌ها پیش به بازچاپ آنها اقدام کرده است. منابعی ارزشمند که از زاویه‌های مختلف که به آن نگریسته شود، واجد اطلاعات و داده هستند. اوضاع اجتماعی، وضعیت طبقات اجتماعی، تحولات سیاسی، فراز و فرودهای اقتصادی ، فرمان‌ها و رفت و آمدهای مدیران کشوری و محلی، حتی تحولات جوی نیز در این روزنامه‌ها قابل پیگیری هستند. خوشبخانه در تهران مراکز مختلفی در حوزه جمع آوری روزنامه‌های کشوری و محلی فعال می‌باشند. کتابخانه مجلس شورای اسلامی در میدان بهارستان یکی از بهترین آرشیوها را دارد. کتابخانه ملی و نیز کتابخانه موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران دیگر مراکز نگه داری و سرویس دهی روزنامه‌ها و مجلات هستند. بعد از آن باید یادی کرد از کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس که یکی از بهترین آرشیوهای روزنامه‌های کشوری را دارد. خوشبختانه در سال‌های اخیر فهرست موجودی نشریات این کتابخانه طی دو جلد انتشار یافت. اما در اصفهان اوضاع زیاد خوشایند نیست.
 با این که اولین روزنامه شهرستانی یعنی روزنامه «فرهنگ اصفهان» در اصفهان و به مدت 13 سال در زمان ظل السلطان انتشار می‌یافت، با این حال فکر جمع آوری و تهیه یک آرشیو مطلوب در دل مدیران محلی هنوز راه نیافته است. اداره ارشاد اسلامی وارث روزنامه‌های کتابخانه فرهنگ (واقع در خیابان آمادگاه) گردید. چند سالی این مجموعه روزنامه‌ها در کتابخانه ابن مسکویه (خیابان خواجو) نگه داری می‌شدند. از علاقه و تلاش سرکار خانم نوری، فهرست این روزنامه‌ها نیز منتشر گردید . که بسیار به درد علاقه مندان می‌خورد. اما چندی پیش روزنامه‌های مذکور به کتابخانه صائب (خیابان صائب) منتقل گردیدند.
دیگر جایی که روزنامه‌های قدیمی را نگه داری می‌نماید کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان است . فهرستی از این روزنامه‌ها روی سایت کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان قابل ردیابی است. درست است نگه داری و آرشیو روزنامه‌های قدیمی مکان زیادی می‌طلبد و شرایط مطلوبی از نظر دما ، نور و رطوبت را می خواهد، اما امروزه با دیجیتالی شدن روزنامه‌ها، انقلاب عجیبی در این رشته علمی نیز پیش آمده است. کار سختی نیست. در پایین ترین سطح، یک دوربین دیجیتالی خوب می‌خواهد و یک چهارپایه، که دوربین روی آن قرار گرفته و از تمام صفحات روزنامه عکس بگیرند. با این روش روزنامه مذکور می‌تواند در هزاران نسخه تکثیر شده و به دست هر کس که طالب آن باشد برسد. جا دارد تمام آرشیوهای روزنامه‌های استان (لااقل روزنامه‌های محلی) دیجیتالی شده و یک مرکز برای آن در نظر گرفته شود. می‌تواند همان کتابخانه عمومی صائب را در نظر گرفت. جایی که همه مراجعین به آسانی به آن دسترسی دارند.
 قدم بعد آن است که به سراغ کتابخانه‌های دیگر رفت و از آنها نیز فایل روزنامه‌های استان اصفهان را ستانید و به این مرکز اضافه کرد. بسیاری از روزنامه‌های اصفهان که در مجموعه کتابخانه ملی و نیز کتابخانه مجلس هستند دیجیتالی شده و با یک تماس می‌توان آنها را به دست آورد. اگر آنها هزینه ای درخواست کردند می‌توان از روش مبادله منابع، استفاده کرد. در این میان نباید از گنجینه پژوهشگران و کتابخانه‌های خصوصی نیز غافل بود. این جانب بسیاری از پژوهشگران را می‌شناسم که با کمک این انقلاب دیجیتال، مجموعه بزرگی از روزنامه‌های محلی و کشوری را برای خود گرد آورده اند. یقیناً در صورت درخواست، آنها نیز همکاری خواهند کرد.
 از یاد نبریم که کتابخانه مجلس تا کنون چندین بسته لوح فشرده حاوی فایل روزنامه‌های کشوری و محلی تولید کرده و به معرض فروش گذاشته است. اولین مجموعه «لوح مطبوعات فارسی 1» دوره کامل حدود 52 عنوان روزنامه را در بر داشت. قسمت دوم این نرم افزار نیز تولید شد و حاوی همین مقدار روزنامه بود. بنابر این یک کتابخانه بزرگ را در ده دوازده لوح فشرده گذاشته اند . یک کتابخانه دیجیتالی که داشتن آن برای هر محقق معاصر ضروری است. 
*********
 نگارنده (عبدالمهدی رجائی) صاحب این قلم افتخار دارد عنوان نماید بسیاری از کتاب های او بر اساس منابع مطبوعاتی بوده اند. وی توانسته است با مراجعه به روزنامه های اصفهان در دوره های مختلف تاریخی، بخش زیادی از تاریخ معاصر این شهر را به روشنایی کاغذ آورد. ... باز این پشتوانه عنوان می دارم که داشتن یک آرشیو دیجیتال کامل از روزنامه های منتشره ، برای شهر فرهنگی و تاریخی اصفهان بسیار ضروری است.