دکتر عبدالمهدی رجایی
شهرنگاری های عصر قاجار
شهرنگاری نامی است که مولف کتاب از مجموعه آثار « تاریخ های محلی» و «سفرنامه های زمینی» بر کتاب خویش نهاده است. به عبارت دیگر شهرنگاری نامی است از ترکیب این دو طبقه از آثار .
شهرنگاری های عصر قاجار هفتمین اثر بنده است که توسط انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان در 500 صفحه انتشار یافت. این کتاب در دو بخش کلیات و کتابشناسی دسته بندی شده است. در بخش کلیات مقدمه ای در باب تولید آثار تاریخ محلی در ایران درج شده است. در فصل اول راجع به تاریخ نگاری محلی در عصر قاجار و در فصل دوم نیز در باب سفرنامه های قاجاری و جایگاه آنها در مطالعات شهری بحث شده است. فصل سوم کتاب اختصاص دارد به معرفی و کتابشناسی آثار شهرنگاری های قاجاری که شامل کتاب های تاریخ محلی و نیز سفرنامه ها می باشند.
قسمتی از پیشگفتار کتاب
آن چه نگارنده را به نوشتن این کتاب علاقمند کرد، سه چیز بود:
اول) تهیة فهرستی توصیفی از منابع شهرنگاری عصر قاجار، و فراهم آوری کتابی مرجع برای داوطلبان رشته تحصیلی تاریخ محلی.
دوم) کمک به دانشجویان رشتههای مختلف علوم انسانی که قصد دارند مطالعات شهرشناسی خود را به عمق تاریخ برده و از دریچههای مختلف (جغرافیا، علوم اجتماعی، اقتصاد، مردم شناسی و...) پژوهش خود را غنا بخشند.
سوم) این فهرست توصیفی دستمایة آن دسته از مورخان دانشگاهی و غیردانشگاهی گردد که در حال تدوین و تألیف آثاری در زمینة تاریخ محلی شهر یا منطقه خویش میباشند. کتاب حاضر آنها را راهنمایی میکند که با مراجعه به چه آثاری میتوانند پژوهش خویش را با تاریخ دویست سالة اخیر پیوند بزنند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که در چند سال گذشته تعداد زیادی اثر مفید در این حوزه (سفرنامه، تاریخ محلی و اسناد) انتشار یافته است؛ آثاری که شایسته بود در جایی معرفی شده و ارزش آنها اطلاعرسانی گردد. در این کتاب نگارنده موفق شد حدود 260 اثر مربوط به تواریخ محلی و شهرنگاریهای دوره قاجار را معرفی نماید.
فهرست مطالب کتاب
پیشگفتار ........................................................................... 7
مقدمه: چیستی واهمیت تواریخ محلی................................... 9
فصل اول: تاریخ نگاری محلی در عصر قاجار............................ 25
فصل دوم: سفرنامههای قاجاری؛ سبک دیگری از شهرنگاری 41
فصل سوم: معرفی آثار شهرنگاریهای عصر قاجار ................ 59
ایالت عراق عجم ........................................................... 61
قم ................................................................................. 82
کاشان .......................................................................... 97
اصفهان ........................................................................... 106
ایالت فارس ..................................................................... 131
بوشهر ...................................................................... 154
ایالت خوزستان و خلیج فارس .......................................... 166
ایالت کرمان و بلوچستان ................................................. 201
سیستان ....................................................................... 237
ایالت کردستان و کرمانشاه ................................................ 247
ایالت آذربایجان ............................................................... 257
ایالات گیلان، مازندران و گرگان .............................................. 301
ایالت خراسان ...................................................................... 349
یزد ................................................................................. 390
تواریخ ایلی ...................................................................... 399
شهرنگاریهای کشوری ................................................. 405
نتیجه ...................................................................... 455
جهت تهیه کتاب در اصفهان به کتابفروشی جهاد دانشگاهی و در تهران به کتابفروشی طهوری (خ انقلاب) مراجعه شود