دکتر مولود ستوده

دکتری: تاریخ محلی دانشگاه اصفهان، ۱۳۹۲
کارشناسی ارشد: دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، ۱۳۷۴
کارشناسی: دانشگاه یزد، ۱۳۶۹

معرفی برخی مکاتب تاریخ نگاری محلی جدید

معرفی برخی مکاتب تاریخ نگاری محلی  جدید با آشکار شدن تحولات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی در قرن نوزدهم ، تاریخ ملی با دو چالش اساسی یکی تاریخ جهانی و دیگری تاریخ محلی روبرو گردید . گسترش ناسیونالیسم در سطح بین الملل و ظهور ملت های جدید ، نگارش تاریخ ملل و بررسی روابط سیاسی کشورها را امری مبرم و اساسی می نمود...
مبانی نظری موثر در تاریخ نگاری محلی جدید
با آشکار شدن تحولات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی در قرن نوزدهم ، تاریخ ملی با دو چالش اساسی یکی تاریخ جهانی و دیگری تاریخ محلی روبرو گردید . گسترش ناسیونالیسم در سطح بین الملل و ظهور ملت های جدید ، نگارش تاریخ ملل و بررسی روابط سیاسی کشورها را امری مبرم و اساسی می نمود . از طرفی تحولات صنعتی و روشنفکری در جامعه اروپا منجر به پیدایش طبقات جدید اجتماعی و اقتصادی گردید ، تاریخ اجتماعی از تاریخ اقتصادی مستقل شد و شالوده های تاریخ سیاسی را که روی مسائل حکومتی متمرکز شده بود و جامعه را به دو بخش طبقات بالا و طبقات پائین تقسیم می نمود ، شکننده ساخت . در این شرایط مورخان علاوه بر اصول سیاسی به مباحث دیگری مانند نزاع برای کسب قدرت در سطح کارخانه ها ، مدارس و حتی خانواده ها علاقمند شدند . چالش های فرهنگی ، ورود اصطلاحات و عبارات جدید و لزوم تعریف آنها ، تحول و گسترش سریع هنر ، ادبیات ، موسیقی و غیره ، موضوعات تحقیقاتی مورخان را وسعت بخشید . انتشار مطبوعات و عملکرد روزنامه نگاران میزان آگاهی جامعه را از مسائل روز افزایش دادند و تبادل اطلاعات تبدیل به یکی از ویژگی های مهم این عصر شد . چنین گستردگی نوعی از بحران را در پی داشت که برای چاره جویی و ارائه راه حلها ، مورخان را با اندیشه های نو به عرصه های نوین تاریخ عقاید و شاخه های مختلف تاریخنگاری محلی کشاند . مکاتب جدید به طور مستقیم به بررسی اجزای جامعه و یا تاریخ شهرها و روستاها پرداختند .  

1- آنالز Annales
تاریخ نگاری جدید به همت فِوِر و مارک بلوخ ، موسسین مجله آنالز ، در سال 1929 در فرانسه پایه گذاری و به همین نام معروف شد . نوآوری آنالزها با دو ابزار مهم ، خاصیت کمی تاریخ و تاریخ ذهنی ، در نگرش نسبت به تاریخ و فهم فعالیت های انسانها با هدف شکستن ساختار قدیمی تاریخ نگاری صورت پذیرفت تا بتوانند همه سطوح اجتماع را به عرصه تاریخ وارد کرده و تاثیر تصمیم گیریهای آنها را بر رویدادها و وقایع جامعه نشان دهند . مارک بلوخ با این اعتقاد که « بهتر است از شناخته ها به سوی ناشناخته ها رفت » تاریخ را با چرخشی دوباره مورد بررسی قرار داد . کار بلوخ تحت تاثیر عقاید دورکیم قرار داشت و بیشتر تمایل داشت پدیده های تاریخی را در زمان نزدیک به خود مورد بررسی قرار دهد تا اینکه سالها از آن گذشته باشد . به عبارتی این به نوعی ساختار شکنی و آزاد سازی تاریخ از قیود گذشته خود به دست بلوخ و فور بود که بعدا توسط مورخان انگلیسی ادامه یافت . بعضی از آنالزها سعی داشتند تا ثابت کنند « زمان با سرعتی متفاوت حرکت می کند » و با این فرض و با نگاه ویژه نسبت زمان ، پدیده های اجتماعی و علل آن را در عمق مورد بررسی قرار دادند . پیتر بورکه ، یکی دیگر از نظریه پردازان این مکتب ، تحرکات اجتماعی را تقسیم بندی نمود و در دهه های 1960 و 1970 میلادی نسل دیگری از آنالزها به بررسی پدیده های طبیعی و تاثیر آن در فرهنگ پرداختند . مرکزیت زدائی Decentralization و دموکراسی Democracization  دو محور اساسی اندیشه های مکتب آنالز می باشد که در دهه های60 و 70 با هدف قوام دموکراسی ، تلاش بیشتر برای پیشرفت مناطق مختلف و محلی کشور ، توجه بیشتر به عوامل اقصادی – اجتماعی ، کاهش فقر و کاستن از تاثیر منفی روش های مرکز گرایانه حکومت ، که آن را مهمترین مانع در جهت پیشرفت به شمار می آوردند صورت پذیرفتند . این نظریه نه تنها در فرانسه بلکه در بیشتر نقاط جهان مورد توجه و مطالعه بیشتر قرار گرفته است . از این مشرب فکری شاخه های جدید تاریخن گاری محلی ایجاد و در دیگر کشورها متناسب با شرایط موجود بر روی موضوعات خاصی تمرکز یافته ، به نام میکروهیستوری ، آلتاگزگیشیشت و یا تاریخ فرهنگ جدید معروف گردیدند .  

2- میکرو هیستوری Microhistory
یکی از روش های تاریخنگاری جدید که در دهه 1970 وارد عرصه تاریخنگاری محلی شد مطالعه درباره اجزای بسیار کوچک مانند تاریخ یک روستا یا یک شهر بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت . این روش به دلیل ویژگیهای آن ارتباط نزدیکی با علوم اجتماعی و جامعه شناسی داشته و مورخان در عمق کوچکترین واحدها ، محلها ، افراد ، خانواده ها ، سازمان ها و یا حتی وقایع که ممکن است چندان هم مهم به نظر نرسند تحقیقات خود را متمرکز می نمودند تا به انگیزها و تصمیم گیری ها و عملکرد جامعه و بازتاب آن در محیط مورد نظر پی ببرند . یکی دیگر از دلایل توجه مورخان به این روش تاریخنگاری جدید حجم انبوهی از اسناد و مدارک بود که در آرشیوها و کتابخانه های ملی و خصوصی انباشته شده بودند ، مقدار این اسناد به حدی زیاد بود که مورخان تنها می توانند در میان قفسه های اسناد قدم بردارند و امکان اینکه با تمام اسناد به طور یکجا ارتباط برقرار کنند وجود نداشت بلکه می بایست گزینشی عمل کرده و موضوعات مشخصی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند . [1] در این شرایط میکرو هیستورین ها می گفتند موضوعات کوچک منابع اندکی دارند که بهتر می توان آنها را تکمیل کرد و در کنار هم نهاد و در نهایت به کمک تمامی اجزا بازسازی شده تصویر نهایی را به صورت واقعی و بدور از فرض و گمان تکمیل نمود . آنها ضمن شناسایی اجزای کوچک و بررسی ارتباط بین پدیده های مختلف در می یافتند مردم چگونه زندگی می کنند ، تحت تاثیر چه شرایطی قرار دارند و در برخورد با موقعیت های ناشناخته چگونه از خود عکس العمل نشان می دهند . به عقیده میکروهستورین ها این یکی از راه های برون رفت از بحران های اجتماعی و افزایش مشارکت اجتماعی نقاط دور و نزدیک در سطح ملی بود . از طرفی مورخان میکروهیستوری معتقد بودند محققان و دانشجویان به دلیل نزدیکی با یافته های خود و کسب تجربیات شخصی ، فهم مسائل پیچیده تاریخی و نحوه شکل گیری آنها برایشان آسانتر خواهد بود . اگرچه خاستگاه میکروهیستوری در اروپا می باشد اما در آمریکا به دلیل زمینه های نژادی ، قومی و ملی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است . این مورخان در آلمان به آلتاگزگیشیت ها و در کشورهای انگلیسی زبان به « تاریخ فرهنگ جدید » معروف شده اند .  

3- آلتاگزگیشیشت Alltagsgeschichte
شکلی از میکروهیستوری به شمار می آید که بیشتر در دهه 1980 در کشور آلمان رواج یافت . آلتاگ در زبان آلمانی به معنی « زندگی روزمره » است که به « تاریخ روزمره » ترجمه شده است . این مورخان تحت تاثیر مکتب تاریخی مارکس قرار داشته و به جریان حرکت تاریخ از پائین اعتقاد دارند . هدف آلتاگزگیشیشت ها پیداکردن ارتباط بین حرکت جامعه از پائین به طرف بالا می باشد که چگونه روزمرگی و تجربیات اصلی مردم معمولی در یک جامعه منجر به وقوع تغییرات اجتماعی و سیاسی در آن جامعه می شود . به عقیده آنها آلتاگزگیشیشت ( تاریخ مردم ) ، تاریخ حرکت های توده ای ، پشت دری ها و مردم فراموش شده است ، وقایعی که تمام وقت در حال رخ دادن است و به صورت امواج کوچک در اجتماع کم کم به یک حرکت جدی تبدیل می شوند . آنها بر خلاف روش تاریخ نگاری سنتی که سعی دارد بعضی از افراد را برجسته نماید بیشتر به مشارکت اجتماعی ، مسئولیت عمومی و اهداف جمعی یک جامعه تکیه دارند تا به کمک تعریف از « تاریخ زندگی روزمره » مواد تشکیل دهنده تمدن را مورد مطالعه قرار داده و آن را به عنوان تاریخ واقعی و سرچشمه اصلی ایجاد تمدن مورد بررسی قرار دهند . اگرچه به نظر می رسید جریان تاریخ از پائین به بالا راهی برای فرار از مشکلات جامعه باشد اما خود دچار آسیب گردیده و در متن از لحاظ معنی تغییر پیدا کرد و تبدیل به نقطه نظرات افرادی شد که از قدرت اخراج شده و به دنبال راهی برای ورود مجدد به قدرت بودند . مشکل دیگر در این نوع تاریخ نگاری معین نبودن محدوده های تاریخ فرهنگی است .  

نگاهی به تدریس تاریخ محلی در بعضی از دانشگاههای غرب
انگلستان . در گذشته مطالعه تاریخ محلهای کوچکی که محل اسکان عده ای خاص ، کلیسا یا کانتی بودند تاریخ محلی می گفتند و تا قرن 18 و 19 میلادی تنها اهمیت محلی داشت . مدت زمان زیادی طول کشید تا تاریخ محلی در انگستان به عنوان یک روش آموزشی دانشگاهی پذیرفته شود . با آغاز پروژه تاریخ ویکتوریا در 1899 میلادی با احترام نسبت به ملکه ویکتوریا و با هدف ایجاد دایره المعارف تاریخ هر یک از نواحی تاریخی انگلستان توانست موضوع تحقیقات دانشگاهی در دانشگاه لندن شود . تدریس تاریخ محلی اولین بار در سال 1908م در دانشگاه ریدینگ و سپس در سال 1947 م در دانشگاه لیستر آغاز شد . با حضور پرفسور فاینبرگ ، اولین پرفسور تاریخ محلی انگلستان ، تدریس تاریخ محلی به طور مستقل در دانشگاههای انگلستان رونق گرفت. هاسکینز برای عمومی کردن موضوعات تاریخ محلی ، کتاب « ایجاد چشم انداز انگلیسی » را نوشت و چشم انداز [2] تبدیل به یکی از محورهای اصلی تدریس تاریخ محلی در انگلستان شد . تا این زمان تاریخ محلی در مدارس انگلیس به ندرت به صورت یک موضوع مجزا تدریس می شد . با افزایش توجه به تاریخ شهرها و نواحی به طور اخص ، در 1952 م وزارت آموزش به مدارس پیشنهاد کرد تا دانش آموزان با مواد محلی موضوعات ملی و بین المللی کشور خود آشنا شوند و درس تاریخ محلی در مدارس نیز اهمیت یافت . به نظر می رسد تاریخ محلی در انگلستان تاریخ زنده ای است زیرا هر ساله اطلاعات مربوط به درسهای تاریخ محلی با مشارکت دانشگاهها و کالجها به همراه موسسه آموزشی کارگران نواحی (WEA)  به روز شده و معرفی می گردد [3] تا تاریخ ملی راقوام بخشند و به کمک تحقیقات در زمینه جغرافیا ، فرهنگ و روشهای مشارکت مردمی به این مهم دست یابند . در دانشگاه لیستر دانشجویان با بهره گیری از اساتید کار آزموده ، فارغ التحصیلان ، موزه ها و اسناد آرشیوی در مقاطع مختلف از کارشناسی تا دکترا حتی به صورت آموزشهای مجازی در این رشته می توانند تحصیل کنند . [4] در دانشگاه اگزیتر امکان مطالعه درسهای تاریخ محلی را از مدرسه تا مدارج دانشگاهی و حتی آموزش از راه دور فراهم شده که بیشتر به انگیزه ها و علایق دانشجویان بستگی دارد . ژورنالیسم ، مطالعات فیلم و تاریخ ، سیاست و تاریخ ، فیلم و ارتباطات ، تاریخ فرهنگ و اندیشه و تاریخ قرن بیستم جز درسهایی است که تدریس می شوند . [5] این نظام آموزشی در دیگر دانشگاههای انگلستان نیز به چشم می خورد .[6]
فرانسه . تاریخ محلی در دانشگاه سوربن و دیگر دانشگاههای معتبر فرانسه تدریس و سازمانهای معتبر در این زمینه فعالیت می کنند . [7]
آلمان . در آلمان دانشگاه های مختلف مانند دانشگاه برلین ، بوخوم ، بن ، درسدن و ... از مراکز معتبر آموزشی در زمینه تاریخ محلی هستند و دانشگاه پاسه به صورت ویژه ای بر روی این مطالعات تمرکز دارد . [8]
ایالات متحده امریکا . تاریخ محلی در ایالات متحده امریکا بیشتر تحت تاثیر میکروهیستوری قرار دارد و معمولا بر روی تاریخ محل و مردم یک دهکده و یا شهر کوچک متمرکز است . در ایالات متحده 79000 سایت، عضو ملی مکانهای تاریخی اند . دانشگاه مینه سوتا [9] از جمله مراکز معتبر در رشته مطالعات محلی و منطقه ای است که تا مقطع دکترا دانشجو می پذیرد و هدف از تدریس دروس تاریخ محلی را آشنایی دانشجویان با مفاهیم جغرافیای منطقه ای و محلی ، جغرافیای انسانی ، جغرافیای تاریخی و فرهنگی بیان می کند .  

آموزشهای مجازی تاریخ محلی
دانشگاه آکسفورد به عنوان یکی از معتبرترین مراکزی که از طریق اینترنت دیپلم عالی در تاریخ محلی اعطا می کند اهداف خود را از این اقدام چنین بر می شمرد . [10]
- تقویت فهمیدن ماهیت تاریخ محلی و ارتباطش با دیگر شاخه های مطالعات تاریخی .
- گسترش آگاهی و دست یافتن به نقد طیف گسترده ای از شواهد تاریخی .
- تقویت و گسترش مهارتهای لازم برای تحقیقات تاریخی بخصوص به کار بردن حجم انبوهی از اطلاعات مورد استفاده در داده ها .
- آموزش به کار بردن آموخته ها در تولید و نگارش مقالات پژوهشی تاریخی .

پی‌نوشت‌ها
[1] -, 02.09.2008 Journal of Microhistory
[2] - landscape
[3] - www.local-history.co.uk/courses/index.html
[4] -www.le.ac.uk/elh/courses/maelh.html
[5] -www.ex.ac.uk
[6] -  www.kent.ac.uk/history , www.history.qmul.ac.uk, www.sussex.ac.uk,
[7] - www.alsace-histoire.org
[8] - www.uni-passau.de
[9] -www.smsu
[10] http://advdiplocalhistory.conted.ox.ac.uk/course_details/aims.php
+ شنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۳۷
نظر شما
نام:
ایمیل : * نمایش داده نمی‌شود
نظر شما: