دکتر فخری رضایی

دکتری: دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان

خون و نفت

خون و نفت کتاب حاضر خاطرات کسی است که از یکی از بزرگترین وپرنفوذترین خاندانهای حکومتگر ایران دوره قاجار و پهلوی برخاسته و در نتیجه خاطرات او با مهمترین حوادث این دوره تاریخی به هم آمیخته است. اهمیت این خاطرات به خاطر نگاهی است که نویسنده با توجه به تخصص تجربه مقام و موقعیت اجتماعی و طبقاتی ومسئولیتهای مهم اجرایی اش به ویژه در امور نفتی از درون به نظام حاکم و روابط درونی و بیرونی آن داشته...
پیوست‌ها
 
خون و نفت
خاطرات یک شاهزاده ایرانی
منوچهر فرمانفرماییان و رخسان فرماییان
چاپ دوازدهم
مهدی حقیقت خواه
1391
انتشارات ققنوس
Blood and Oil
کتاب حاضر خاطرات کسی است که از یکی از بزرگترین وپرنفوذترین خاندانهای حکومتگر ایران دوره قاجار و پهلوی برخاسته و در نتیجه خاطرات او با مهمترین حوادث این دوره تاریخی به هم آمیخته است. اهمیت این خاطرات به خاطر نگاهی است که نویسنده با توجه به تخصص تجربه مقام و موقعیت اجتماعی و طبقاتی ومسئولیتهای مهم اجرایی اش به ویژه در امور نفتی از درون به نظام حاکم و روابط درونی و بیرونی آن داشته و صحنه ها و رخدادهایی را به تصویر کشیده که چه بسا از نگاه پژوهندگان و نگار ندگان بیرونی تاریخ پنهان مانده است. نویسنده خود اذعان دارد که کوشیده آنچه را که دیده ،شنیده ،یا استنباط کرده بنویسد وچون اسناد ومدارک گرد آوردهدر دوران زندگی اش در ایران را از دست داده ،خاطراتش را تنها به مدد حافظه اش به نگارش درآورده است.
البته نویسنده که در خارج کشور زندگی می کند به برخی منابع خارجی دسترسی داشته و از آنها در نگارش خاطراتش سود جسته اما با این حال با اصلی کتاب بر دوش خاطرات او باقی مانده است و به همین علت در موارد متعددی به اموری اشاره کرده که از آنها اطلاع دقیقی نداشته و لاجرم در دادن اطلاعات به خطا رفته است شیوه نگارش کتاب جابه جا داستان نویسی معاصر نزدیک می شود و همین به جذابیت آن برای خوانندگان عادی می افزاید.
نویسنده ،در عین این که از پیشینه اشرافی خود دفاع می کند و دلبستگی خود را به آن نشان می دهد سخنانش از شور وشوق میهن دوستی خالی نیست. همین امر همراه با صداقتی که در تصویر رویدادها وبیان دیدگاه های خود نشان می دهد ،خواننده راتحت تاثیر قرار می دهد ودر سراسر کتاب با خود همراه  می سازد،هرچند که خواننده بابسیاری از دیدگاهها وتحلیلهای او موافق نباشد وآنها را مغایر و حتی مقابل دیدگاه ها وارزشهای خود بشناسد.
شاهزاده منوچهر فرمانفرمائیان در سال 1296 در تهران متولد شد.او سیزدهمین فرزند یکی از بزرگان خاندان قاجار بود. او پسر فیروز میرزا و نوه عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه بود.در انگلستان در رشته مهندسی نفت تحصیل کرد.پس از بازگشت به ایران ،بعد از جنگ جهانی دوم،مدیر کل اداره نفت،امتیازات ومعدن شد.
او از امضا کنندگان اصلی موافقنامه قاهره در سال 1338 بود که به تشکیل اوپک منجر شد.او نخستین سفیر کبیرایران در ونزوئلا بود. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی  از ایران فرار کرد وتا آخر عمر خود (1382) در شهر کاراکاس زندگی کرد.
ماجراهای اولیه» بخش اول کتاب خون و نفت است که در آن مسائلی مثل «بازی خطرناک نفت»، «ملی کردن» و «تلاش بیهوده» را می‌خوانیم. وی نوشته است: «... شاه در سال 1280 امتیازی را به شرکت خصوصی کوچکی متعلق به ویلیام ناکس دارسی در انگلستان داده بود. دارسی برای شروع کار فردی به نا جرج رینولدز را به ایران آورد... براساس امتیاز دارسی، دولت ایران اجازه می‌داد که صاحب‌امتیاز به منظور اجرای مفاد امتیاز یک یا چند شرکت تاسیس کند... زمانی که نصرت‌الدوله زمام وزارت دارایی را به دست گرفت، «گرین وی» داشت از اریکه نفت پایین می‌آمد و کدمن به جای او نشست، اما چالش‌های قدیمی دست نخورده باقی ماند... درآمدهای پرداختی به دولت در حال کاهش بود، در حالی که بازده به 4 برابر رسیده بود... رضاشاه
شرکت نفت را به عنوان گاو شیرده نگاه می‌کرد... تیمورتاش بر آن بود که ایران کنترل بیشتری بر شرکت نفت داشته باشد. منوچهر فرمانفرماییان بخشی از کتاب خود را به موضوع سهم 50 درصدی ایران از درآمد نفت اختصاص داده و نوشته است: «مبارزه ایران با شرکت نفت انگلیس و ایران یگانه نبود. در سراسر جهان دولت‌ها و شرکت‌ها بر سر حقوق و درآمدها در حال نبرد بودند. صنعت نفت رو به تکامل و سودآور شده بود... در اواخر دهه 1940 قیمت یک بشکه نفت به 5/2 دلار رسیده بود که 75/1 دلار آن سود خالص بود...»
در فصل «ملی کردن» که قلب کتاب نیز به حساب می‌آید، فرمانفرماییان به جزئیات گفت‌وگوها، رفت و آمدها و چانه‌زنی‌های سیاسی از زبان بازیگران پرداخته است. «یک انقلاب درباری» بخشی است که فرمانفرماییان در آن انقلاب سفید را توضیح می‌دهد. شاه و رویای آمریکایی نیز از بخش‌های خواندنی کتاب خون و نفت است. بخش آخر کتاب درباره رویدادهای انقلاب اسلامی است.
+ پنجشنبه ۳۰ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۳۹
نظر شما
نام:
ایمیل : * نمایش داده نمی‌شود
نظر شما: