بررسی ایرانیان مهاجر در کتاب ماه تاریخ و جغرافیا

شماره 186 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» با تاکید بر «ایران و مساله تاریخی مهاجرت» از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شد. این شماره به مساله مهاجرت ایرانیان به دیگر سرزمین ها یا دیگر اقوام به ایران در دوره های مختلف تاریخ اختصاص دارد.

در «سرسخن» شماره 186 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» به قلم منیژه ربیعی با عنوان «مهاجرت» آمده است: «در قرن حاضر در جهان مهاجرت هایی با اشکال متنوع صورت می گیرند. مهاجرت از آمریکای لاتین و مکزیک به آمریکای شمالی ادامه دارد، آسیایی ها به سرعت در حال مهاجرت به آمریکا هستند و تغییر مهمی در بافت جمعیتی این کشور ایجاد کرده اند. مهاجرت انبوه مسلمانان به اروپای غربی، فرانسه، بریتانیا و آلمان نیز کاملا چشمگیر است.»

«نشست» کتاب ماه با عنوان «ایران و مساله تاریخی مهاجرت» گفت وگویی با سید صادق سجادی و جمشید کیان فر است که مساله مهاجرت ایرانیان را از گذشته تا به امروز بررسی کرده اند. به گفته استاد کیانفر: «از زمانی که چرخه تولید و چرخه مبادله در عرصه اقتصادی جهانی به وجود آمد، در حقیقت مهاجرت های اقتصادی خیلی بی سروصدا انجام می شد.»

سید صادق سجادی نیز معتقد است: «زمانی که مغولان به ایران حمله کردند یک مرتبه جامعه فرهنگی ایران کنده و به آناتولی منتقل شدند، یعنی آسیای صغیر در دوره سلجوقیان روم به مهد زبان فارسی و فرهنگ و ادب ایرانی تبدیل شد. انبوه آثاری که در زمان حمله مغول در آناتولی در زمینه های مختلف اعم از شعر، نثر، تاریخ، فلسفه، فقه، اصول و... نوشته شد، به لحاظ اهمیت با کل آثاری که در آن ایام در ایران نوشته شد، برابر است.»

«نظرگاه» با چهار مقاله با عنوان های «مهاجران روسی فریمان» به قلم علی نجف زاده، «گفتمان مهاجرت در تاریخ ایران» اثر مجتبی خلیفه، «مهاجرت های اجباری مسلمانان بالکان» به همت سعید عابدپور و «وضعیت کارگران ایران در آسیای مرکزی و قفقاز» نوشته علی نجف زاده و سید مهدی سیدقطبی به مساله مهاجرت می پردازد.

در بخشی از مقاله «مهاجران روسی فریمان» آمده است: «گسترش مرام کمونیستی از سویی باعث بازگشت بسیاری از ایرانیان شد و از سوی دیگر پناهندگی بسیاری از مخالفان سیاسی روسی به ایران را به دنبال داشت. اسناد آستان قدس تعداد این گروه از مهاجران را 40 الی 50 خانوار ثبت کرده است که فقط یک بار شام و نهار به آن ها داده می شد.»

در مقاله «گفتمان مهاجرت در تاریخ ایران» نوشته شده است: «به استناد سالنامه های چینی و منابع سده های نخستین اسلامی، تجار و دریانوردان ایرانی صاحب شهرک ها و مهاجرنشین هایی در بنادر معروف چین از جمله کانتون و زیتون بوده اند، بنابراین به نظر می رسد که در دوره باستان تجارت عمده ترین عامل مهاجرت ایرانیان بوده است.»
 
در بخشی از مقاله «وضعیت کارگران ایران در آسیای مرکزی و قفقاز» آمده است: «روزنامه «نوبهار» به مدیریت ملک الشعرای بهار از مهم ترین روزنامه های مشهد در اواخر دوره قاجار است. این روزنامه علاقه خاصی به اخبار مربوط به وضعیت ایرانیان در آسیای مرکزی داشت و در ستون اخبار خارجی گزارش های زیادی از وضع ایرانیان سمرقند و بخارا درج کرده است.»

«کنکاش» نیز به مقاله ای از امیریحیی آیت اللهی با نام «ایرانیان مهاجر در لس آنجلس» اختصاص دارد و به معرفی و بررسی کتابی به همین نام اثر «کلودیا دیر ـ مارتیروزیان» پژوهشگر و نویسنده ایرانی ارمنی تبار می پردازد. در بخشی از این مقاله نوشته شده است: «ایرانیان مهاجر در قیاس با دیگر گروه ها نرخ به مراتب بالاتری از شغل آزاد را به خود اختصاص داده اند. در سال 1990 این نرخ برای ایرانیان 21 درصد بوده است.»

مقاله های دیگر این بخش با عنوان های «خاستگاه سیاسی و اقتصادی روزگار ما» از امید اخوی، «فراماسون ها» اثر نادر پروانه و مقاله «صوفیان بر اریکه قدرت» نوشته مسعود خاتمی و صونی فدایی مهربانی کتاب های «دگرگونی بزرگ» نوشته «کارل پولانی»، «تاریخ آغازین فراماسونری در ایران» (جلد چهارم و پنجم) به قلم یحیی آریابخشایش و «نقش مشایخ صفوی در روی کار آمدن صفویان» اثر سید علی حسینی را بررسی کرده اند.

«بازتاب» این شماره کتاب های «مقنع و سپیدجامگان» اثر «پاتریشیا کرون»، «باستان شناسی پیش از تاریخ بین النهرین» نوشته حسن طلایی، «شناخت بلوچستان از منظر تاریخ» به کوشش محمدرضا ناصری نیا و «تحولات تاریخی منطقه ایلام و پشتکوه (قوم شناسی)» به همت جعفر خیتال را در مقاله هایی با عنوان های «زیر نقاب مقنع از زبان تاریخ» اثر عباس بصیری، «بین النهرین پیش از تاریخ» نوشته ژاله کمالی زاد، «شناخت بلوچستان از منظر تاریخ» به قلم عبدالودود سپاهی و «ایلام و پشتکوه در گذر تاریخ» نوشته علی جعفری بررسی و تحلیل کرده اند.

«یادگار ماندگار» این شماره به قلم معصومه صاحبکاران به «مهاجران لهستانی در خراسان» اختصاص دارد. در بخشی از این مقاله آمده است: «بعد از شهریور 1320ش و تاثیرپذیری منطقه از حوادث جنگ جهانی، ایران پذیرای گروهی از مهمانان ناخوانده ای شد که جنگ آن ها را به آوارگی کشانده بود. با شروع جنگ، عده زیادی از مهاجران لهستانی وارد ایران شدند. دولت ایران با هماهنگی متفقین و دولت موقت لهستان و به دلیل اوضاع سیاسی ـ اقتصادی حاکم بر ایران، اصرار به فرستادن مهاجران به کشورهای دیگر داشت. از جمله این شهرها خراسان بود که اولین گروه مهاجران را در خود پذیرفت.»

«پرتوهای تلاش» در مقاله «بدن صوفیانه» نوشته بهزاد کریمی به کتاب «بدن صوفیانه، دین و جامعه در سده های میانه اسلامی» نوشته شهزاد بشیر پرداخته و کتاب «تاریخ ایران و جهان (2)» را در مقاله «ناگفته های یک کتاب درسی» به قلم فیروز آزادی نقد کرده است.

«همین ماه» شامل «کوتاه از تاریخ»، «هرمنوتیک و تاریخ (گزارش نشست پژوهشکده تاریخ اسلام)» و «پیشخوان» است. پایان بخش این شماره نیز به چکیده انگلیسی مقاله ها اختصاص دارد.

شماره 186 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» ماهنامه تخصصی اطلاع رسانی و نقد و بررسی کتاب در 104 صفحه و بهای دو هزار تومان از سوی موسسه خانه کتاب در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.