دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی

دکتری: تاریخ محلی دانشگاه اصفهان، ۱۳۹۲
سمت: رئیس اداره اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی

تاریخ برای مردم یا مردم برای تاریخ؟

تاریخ برای مردم یا مردم برای تاریخ؟ این نوشتار پاسخی به مقاله  جناب آقای دکتر فیاض درباب تاریخ محلی است که در ماهنامه سوره به چاپ شده است...
این نوشتار پاسخی به مقاله جناب آقای دکتر فیاض درباب تاریخ محلی است که در ماهنامه سوره به چاپ شده است. با توجه به شناختی که از آقای فیاض دارم و در طی پایان نامه دکتری به عنوان استاد داور از برخی از نظرات ایشان بهره برده ام وی استادی منطقی است که می توان از نظرات او جهت نقد و استحکام پایه های تاریخ محلی استفاده نمود.
مهمترین سوال در چند سال اخیر که به عنوان نقد نیز مطرح می گردد مساله ارتباط تاریخ با جامعه و کاربردی بودن آن در حوزه های مختلف می باشد. شکی نیست که معضل بی توجهی به تاریخ در سطوح مختلف تصمیم گیری در موسسات و نهادهای مختلف و ادعای کاربلدی در این زمینه مشکلات زیادی رااز نظر تخصصی و کاریابی برای دانشجویان تاریخ در مقاطع مختلف تحصیلی به وجود آورده است. این مساله ناشی از این سوال مهم است که تاریخ به چه درد جامعه می خورد و قرار است چه مشکلی از آن را حل نماید؟ و البته نقدی است که در چنددهه قبل به تاریخ در دنیا مطرح بوده است؟ بررسی شکل گیری و گسترش برخی از حوزه های تخصصی تاریخ در دنیا نشان می دهد که به تناسب نیاز جامعه در یک دوره شکل گرفته و توسعه یافته اند و در واقع بیشتر از آن که خواست افراد و دانشگاهها در ایجاد آن تاثیر داشته باشد، احساس نیاز جامعه آن منشا اصلی بوده است.و اما رشته تاریخ در ایران از آغاز بر مبنای دوره نگری و زمان های تاریخی بوده که امروزه نمی تواند بسیاری از نیازها و واقعیات تاریخی جامعه را برآورده نماید.این نگرش ضمن این که برای آموزش تاریخ در دانشگاهها مشکل ایجاد نموده ،زمینه تدریس غیر متجانس و غیر تخصصی را به اجبار برای بسیاری از اساتید فراهم کرده است. شکی نیست که علم تاریخ به مثابه یک دانش پایه مورد نیاز می باشد اما تعریف این نیاز و تطابق سازی آن با واقعیات روز جامعه شرط اصلی ماندگاری آن می باشد. مقایسه تاریخ با جغرافیا که در سالهای نه چندان دور تالی هم بودند و تخصصی شدن جغرافیا در شاخه های گوناگون نمونه خوبی در این مورد است.
بررسی پژوهشهای تاریخی دانشگاهی نشان می دهد که مورخان ما بیشتر تاریخ را برای تاریخ و برای مخاطبان خاص می نویسند نه برای مردم و این گسست ارتباطی با جامعه به ضرر دانشجویان تاریخ و مردم تمام می شود.به عنوان فردی که سالها در زمینه تاریخ شفاهی و پروژه های اجتماعی کار کرده ام بر این باورم که تاریخ محلی می تواند به عنوان یک شاخه تخصص در زمینه های زیر برای تاریخ کارگشایی داشته باشد.
‌- تاریخ محلی درواقع تاریخ برای پاسخ به منتقدانی است که معتقدند تاریخ مربوط به گذشته است و ما می خواهیم در امروز زندگی کنیم، در حالی که تاریخ محلی تاریخ نزدیکی است که به اندیشه تاریخی در زمان حال ارزش می بخشد و تاریخ سنتی را رنگ و لعاب و جانی دوباره می بخشد و با اطلاعات دست اول و با ارزشی که دارد ما را به گذشته نزدیک تر می کند.
‌- تاریخ محلی می تواند تسهیل کننده تخصص های موضوعی در تاریخ باشد. توجه به نیاز جامعه به تخصص هایی مانند مورخ اقتصادی،مورخ فرهنگی،مورخ نظامی،مورخ شهری و مورخ محلی می تواند زمینه حضور بیشتر تاریخ در جامعه را فراهم نماید.
‌- هرچند مکانیت در تاریخ محلی به عنوان شاخصه مهم می باشد اما تاریخ محلی از طریق برآورده کردن آرزوها ، خواستها و نیازهای مردمانی که دوست دارند درباره ریشه خانوادگی، تاریخ نیاکان و اماکن خود بیشتر بدانند، درک مفهومی از موضوع، جامعه، مکان، زمان، دوره و متن تاریخی را برای استفاده کنندگان فراهم می نماید.
‌- تاریخ محلی از طریق برآورده کردن آرزوها ، خواستها و نیازهای مردمانی که دوست دارند درباره ریشه خانوادگی، تاریخ نیاکان و اماکن خود بیشتر بدانند، درک مفهومی از موضوع، جامعه ، مکان، زمان، دوره و متن تاریخی را برای استفاده کنندگان فراهم می کند.
‌- تاریخ محلی ارتباط نزدیک بین جزئیات کوچک با کلیات یک جامعه ی بزرگ است و تلاش دارد تا تاریخ نزدیک را برای جامعه مخاطبانش قابل فهم سازد. این خُردنگری باعث می شود تا تاریخ محلی با انجام پژوهشهای محدود و کوچک به حوادثی که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، اما قابل لمس کردن در زندگی روزانه مردم در یک محل است بپردازد. در واقع این کارکرد تاریخ محلی، نوشتن و حتی ساختن تاریخ برای مردم در زمان آینده است.
‌- بر اساس تجربه ای که در نگارش پایان نامه دکترا دارم بر این باورم که مورخان می توانند از طریق تیپ شناسی محلی نگاری در مناطق مختلف ایران در گذشته و شناسایی مولفه های تاریخ نگاری آن بر اساس نیازهای تاریخی جامعه و خواستهای حکومتی بر آینده تاریخ نگاری و به تبع آن هویت محلی و منطقه ای تاثیرگزاری مستقیم داشته باشند.
نقدهای اینچنینی می تواند در خمودگی فکری برخی از اساتید و دانشجویان تاریخی که این روزها کمتر علاقه ای به تاریخ نشان می دهند موثر و زمینه نگرش های جدید فکری را فراهم نماید.
+ سه‌شنبه ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۳۹
نظر شما
نام:
ایمیل : * نمایش داده نمی‌شود
نظر شما: