شاهین دژ یا صائین قلعه یکی از نواحی قدیمی آذربایجان است. نسخ خطی و اسنادی چند مربوط به این ناحیه از دوران قاجاریه و پهلوی در کتابخانه مجلس وجود دارد. این نسخ و اسناد نشانگر این نکته هستند که این ناحیه در دوران قاجاریه دارای منزلتی خاص در نزد حاکمان این سلسله حکومتگر بوده است، با این حال با شروع دوران پهلوی (به ویژه پهلوی دوم) و با تغییرات ایجاد شده در نظامات سیاسی و فرهنگی و اجتماعی ایران، به تدریج از اهمیت پیشین این ناحیه کاسته شد بگونه ای که از ناحیه مراغه، که دارای پیوستگی تاریخی و فرهنگی و اجتماعی با آن بود، منفک شده و جزئی از استان آذربایجان غربی گردید تا اینکه در اواخر دهه شصت شمسی به شهرستانی مستقل تبدیل شد. نسخه های خطی و اسناد توصیف شده می توانند به عنوان منابعی مهم در بازسازی تاریخ محلی و تاریخ اجتماعی این ناحیه به شمار آیند؛ این امر بویژه در مورد اسناد مربوط به دوران قاجاریه هویداست.
برای مطالعه مقاله فایل پیوست را دانلود نمایید