چکیده
در قرن چهارم هجری دو پایتخت جهان اسلام یعنی بغداد و قرطبه، از لحاظ علمی و ادبی به اوج شکوفایی خود رسیدند. در هر دو پایتخت اسلام، یک سری عوامل زمینه ساز رشد و ترقی علم و ادب گشتند و شباهتها و تفاوتهایی در سیر پیشرفت آنان وجود داشت. از جمله عوامل پیشرفت آنان، وجود حاکمان قدرتمند، ساخت مراکز علمی توسط آنان، حمایت از دانشمندان و غیره می باشد، که این عوامل بیانگر شباهت های آن دو است. اما تفاوت این دو پایتخت بیش از هر چیز در بخش شمار دانشمندان و آثار تالیف شده توسظ آنان نمود پیدا می کند، به گونه ای که نتیجه ی حاصل از بررسی شمار دانشمندان و آثار تالیف شده، نشان از ترقی بیشتر بغداد، تقریبا در همه ی علوم نسبت به قرطبه می باشد، که از جمله عوامل موثر در ایجاد این تفاوت، بهره گیری بغداد از میراث عظیم تمدن ایران، مرکزیت وی در جهان اسلام، دوری قرطبه از مرکز اصلی اسلام و وسعت کمتر قرطبه نسبت به بغداد می باشد. در این پژوهش به منظور بررسی مقایسه ی عوامل تاثیر گذار بر سیر تحولات علوم و ادبیات این دو پایتخت جهان اسلام، جداولی نیز در این رابطه تنظیم شده است، که شامل شمار دانشمندان و آثار تالیف شده در علوم مختلف در سده ی چهارم هجری/ دهم میلادی می باشد، که برای جلوگیری از زیاده گویی سعی شده است تنها به آمار این علما و آثارشان در جداول اکتفا شود و از بیان اطلاعات همه ی دانشمندان و آثارشان در دو پایتخت خودداری شده است.
کلیدواژه ها: علوم- ادبیات-بغداد- قرطبه-قرن چهارم هجری
برای مطالعه کل مقاله فایل پیوست را دانلود نماید.