دشت گرگان قدمتی شش هزار ساله در این منطقه در قرن اول میلادی، سرزمینی مستقل بود و دربار امپراطوری روم سفیر داشت. از جمله: هرات، استرآباد، طبرستان، جرجان، گرگان، این شهر تا اواخر دوره قاجاریه با نام استرآباد مشهور بوده است. به جز شهرهای گرگان و گنبد، بیشتر شهرهای استان، از توسعه و بزرگ شدن روستاها به وجود آمده و فاقد اهمیت تاریخی‌اند. شهر تاریخی استان، استرآباد، همان گرگان فعلی، است ه بنایش به قهرمان ایرانی، گرگین میلاد،‌ منسوب است. در سال 164 ه.ق مهدی خلیفه عباسی، فرستادگانی را نزد فرمانروایان گرگان فرستاد و از آنها قول وفاداری گرفت. در سال بعد پادشاه آنجا شوش کرد که پس از جنگ طولانی، شورشیان شکست خوردند و گرگان تسلیم گشت. نسیم روح‌بخش اسلام در منطقه گرگان وزیدن گرفت و مردم گروه گروه به دین اسلام درآمدند. پس از قیام زید و سرکوب آن توسط خلیفه وقت عده زیادی از همراهان زید راهی منطقه گرگان شدند. عده ساداتی که تا قرن پنجم به این سرزمین عزیمت نمودند به 32 نفر رسید و از این نظر حائز رتبه چهارم گردید. سادات مهاجر هر یک سهم عمده‌ای در ترویج افکار شیعه‌ای در منطقه ایفا نمودند. در سال 253 ه.ق. حسن بن زید گرگان را تصرف کرد و آن را در قلمروت حکومت علویان قرار داد. در سال 260 ه.ق یعقوب لیث گرگان را از سلطه علویان خارج نمود. پس از گذشت 23 سال، حسن بن زید توانست دوباره گرگان را به تصرف خود در آورد. در پرتو حکومت علویان، تشیع در منطقه گسترش یافت. در روایتی، امام حسن عسگری (ع) خواسته شیعیان گرگانی را ارج نهاد و سفری کوتاه به آنجا نمود. به گفته قاضی نورالله شوشتری این کرامتی بود که جا دارد اهالی گرگان برای آن بر اهالی قم، مشهد، کاشان و سبزوار بر خود ببالند. چرا که تا آن روز و پس از آن نیز، هیچ یک از امامان داوطلبانه وارد ایران نگشتند. این روایت از طرفی گویای نفوذ و گسترش شیعه امامی در منطقه گرگان در عصر امام حسن عسگری (ع) است. با سقوط علویان در گرگان و سایر مناطق، این شهر به تصرف ساسانیان درآمد. با ظهور آل بویه در بحبوحه جنگهای خانمان سوزی که بین آل بویه و سامانیان در برمی‌گرفت.
برای مطالعه متن کامل این مقاله فایلهای ضمیمه را دریافت نمایید