کتاب فارسنامه بـلخی از تواریخ محلی مربوط به‌ اوایل قرن ششم هجری‌ قمری و نگاشته شده در‌ عصر‌ سـلطان‌ محمد سلجقی(511-498 هـ.ق)اسـت.نـویسنده فارسنامه‌ در مقدمهء کتاب هدف از نگارش آن را توصیف وضعیت‌ تاریخی و جغرافیایی فارس در جهت آگاه کردن سلطان‌ سلجوقی از موقعیت این‌ ایالت عنوان می‌کند.1
گرچه قسمت عمدهء کتاب فارسنامه به بحث پیرامون‌ تاریخ سلاطین ایـران قبل از اسلام و وضعیت جغرافیایی فارس‌ اختصاص یافته اما هدف از نگارش این مقاله نقد و بررسی‌ آن‌ بخش‌ از اطلاعات تاریخ کتاب است که پیرامون اوضاع‌ فارس در سال‌های آخر حضور آل بویه و آغاز قدرت‌گیری‌ سـلاجقه در فـارسنامه درج گردیده است.
یکی از مهمترین گزارش‌های تاریخی مندرج در‌ فارسنامه‌،مبحثی است که پیرامون باطنی شدن ابو کالیجار (440-415 هـ.ق)حاکم بویی فارس مطرح گردیده است. در حدود سال 390 هـ.ق المؤید فی الدین ابـو نـصر هیبت الله‌ بن‌‌ ابی عمران موسی بن داود شیرازی،که بعدها یکی از مشهورترین داعیان اسماعیلی گردید،در شهر شیراز به دنیا آمد.پدر وی مقام داعی اسماعیلیان در شیراز را به‌ عهده‌‌ داشت‌ و المؤید احـتمالا بـه جانشینی پدر‌ انتخاب‌ گردید‌.المؤید در سال 429 هـ.ق به خدمت ابو کالیجار امیر بویی در آمد.در شرح حالی که المؤید پیرامون زندگانی خود‌ نگاشته‌ مدعی‌‌ گردیده است که توانسته ابو کالیجار و بـسیاری از‌ سـپاهیان‌‌ وی را بـه آئین اسماعیلی در آورد.2اما سایر مـنابع تـاریخی ایـن‌ عصر-به استثنای فارسنامه ابن بلخی-ادعای‌ المؤید‌ را‌ تأیید نمی‌کنند.3گرچه مؤلف فارسنامه باطنی شدن ابو کالیجار را‌ تأیید می‌کند.اما مـعتقد اسـت کـه ابو کالیجار تا پایان به این‌ آئین وفـادار نـمانده و قاضی پارس،عبد‌ الله‌ که‌ به اعتقاد ابن بلخی مردی درست اعتقاد و از اهل سنت بوده‌،موفق‌‌ می‌شود ابو کالیجار را بـه راه راسـت هـدایت نموده و حکم تبعید المؤید را از شیراز بگیرد‌.
برای مطالعه این مقاله فایل پیوست را دانلود نمایید