درآمدی بر تاریخ تاریخ‌نگاری محلی‌:
مـدخل‌:
تـاریخ‌نگاری‌ مـحلی در حقیقت جزئی از سنت عظیم‌ تاریخ‌نگاری(و جغرافی نگاری)اسلامی است که در قرن‌‌ سوم هجری تکوین یـافت.تا پایان این قرن شماری از آثار عمده و مهم‌ در حوزه تاریخ و جغرافیا‌ در‌ چهار شـکل و گونه‌ متفاوت اما مـرتبط،تـدوین یافت:
1-تاریخ‌های عمومی(اخبار الطوال،تاریخ یعقوبی و طبری)
2-تاریخ‌های سلسله‌ای-دودمانی(اخبار الدولة العباسیة)
3-تاریخ‌های محلی(تاریخ مرو-از دو مؤلف)1
4-جغرافیای تاریخی(المسالک‌ و الممالک-از دو مؤلف)2.اگرچه قرن سوم هجری آغاز تاریخ‌نگاری محلی‌ مـحسوب می‌شود اما متأسفانه تاریخ‌های محلی در این‌ قرن برخلاف آثار همسنگ خود،یعنی منابع جغرافیای‌ تاریخی،نه تنها اندک‌ شمارند‌ بلکه اکنون در دس نیز نیستند و تنها گزارش‌هایی از آنها به واسطهء منابع دیگر بـه دسـت‌ ما رسیده است.*در علت قلت تاریخ‌های محلی در این‌ قرن شاید بتوان به‌ این‌ نکته اشاره کرد که در قرن مزبور هنوز احساسات و تعلقات جهان وطنی اسلامی جای خود را به وطن دوسـتی مـحلی و منطقه‌ای که انگیزه اساسی‌ نگارش تاریخ‌های محلی محسوب می‌شد‌،نداده‌ بود.منابع‌ متعدد جغرافیای تاریخی‌3باقی مانده از همان قرن به خوبی‌ مبین نگرش غیر محلی جغرافی نگاران و مورخان مـسلمانی‌ اسـت که به سراسر قلمرو اسلامی به عنوان یک‌ کلیت‌‌ واحد‌ و یکپارچه می‌نگریستند و درست از زمانی‌ که‌ این‌‌ نگرش به ویژه در سرزمین‌های دور از مرکز خلافت- محض نمونه:ماورالنهر-ور به سستی نهاد،زمـینه‌های‌ اسـاسی بـرای تدوین تاریخ‌های‌ محلی‌ ایجاد‌ شـد.4ایـن امـر از قرن چهارم به بعد‌ به‌ گونه‌ای جدی نمود یافت.از نمونه‌های بارز می‌توان به تاریخ بخارا،تاریخ قم،تاریخ‌ جرجان‌[گرگان‌]و تاریخ اصـفهان اشـاره کـرد‌.
برای مطالعه این مقاله فایل پیوست را دانلود نمایید