علویان در طبرستان، دیلمان و گیلان از سال 250 هجری تا ابتدای دوران صفوی حکومت می کردند حاکمیت علویان در نواحی ساحلی حاشیه جنوبی دریای کاسپین عمدتا بر اساس حمایت از تشیع زیدی استوار بوده است مدارکی دال بر این امر وجود ندارد که اقامت کوتاه مدت یک انقلابی از تبار امام حسن یعنی یحی بن عبدالله به همراه برخی از یاران کوفی اش در رودبار و تحت حفاظت پادشاه دیلمیان در طول دوران خلافت هارون الرشید این منطقه را به روی نفوذ موثر اندیشه زیدی گشوده باشد بااین وجود تشیع زیدی درخلال دوران امام زیدی اهل مدینه، قاسم بن ابراهیم (متوفی به سال 246هجری) توسط برخی از پیروانش در غرب طبرستان، ناحیه رویان، کلار و چالوس بسط پیدا کرد در سال 250 هجری مردم این منطقه برضد حکومت طاهری شورش کردند و براثر مشاوره علویان محلی، اقدام به دعوت از حسن بن زید از ری نمودند تا رهبری آنها را برعهده گیرد حسن که نام مستعار الداعی الی الحق را اتخاذ کرده بود به سرعت کنترل طبرستان را از دست سلیمان بن عبدالله طاهری خارج نمود و پایتخت را از ساری که محل استقرار کارگزاران طاهری بود به آمل انتقال داد که بیشترین طرفدارانش در آن حوالی سکونت داشتند وی سه بار در طول دوران زمامداری اش توسط مهاجمان از طبرستان بیرون رانده شد نخستین بار در سال 251 توسط ضدحمله ای که سلیمان طاهری سازمان داده بود بار دوم توسط مفلح سردار بنی عباس به سال 255 هجری و سومین بار در سال 360 هجری توسط یعقوب لیث صفاری. هربار که این اتفاق می افتاد به کوهستان های غیرقابل دسترس تحت کنترل دیلمیان پناه می برد و در پرتو حمایت آنان مجددا قدرت را به دست می آورد درخارج از حوزه طبرستان موفق شد گرگان را نیز به مستملکاتش اضافه نماید نخستین بار در سال 253 هجری این شهر فتح شد و اگرچه سه بار دست به دست شد عاقبت تحت کنترل کاملش درآمد و برادرش محمد را به حکمرانی آن سامان گماشت تلاش برای بسط سلطه به جنوب کوهستان های البرز توسط سایر علویان و با پشتیبانی وی به شکست انجامید ری که اول بار در سال 250 هجری فتح گردید در 257 از دست رفت قزوین، زنجان و قومس هم فقط مدت اندکی تحت کنترل علویان قرار گرفت...
برای مطالعه این مطلب فایل پیوست را دانلود نمایید.