دکتر سید رسول ابطحی
دکتری:
دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان
کارشناسی ارشد:
تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران
کارشناسی:
زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
میراث فرهنگی
روزنوشت ذیل متن مصاحبهی اینجانب با یکی از سایتهای خبری دربارهی میراث فرهنگی است.
- لطفاْ بفرمایید که میراث تاریخی و فرهنگی به چه معنا است ؟
میراث فرهنگی (Cultural Heritage) اصطلاحی است برای شیوههای زندگانی مردم گذشته که در طول تاریخ و نسلهای گذشته برای نسل حاضر به جا مانده است. از این تعریف سه نکته برمیآید: 1- میراث فرهنگی فقط شامل آثار ملموس مانند بناها، آثار هنری، کتابها، اسناد، اشیاء عتیقه و امثالهم نمیشود، بلکه آثار به ظاهر ناملموس مانند آداب و رسوم و سنتها، زبان، فولکلور (ادبیات عامیانه)، علوم و فنون قدیمی، نحوهی پوشش و مانند آن را هم شامل میگردد. هر چند امروزه حتی محیط زیست طبیعی مردم یک منطقه هم مانند جنگلها، سواحل، بیابانها و کلیهی مناظر طبیعی جزءِ میراث فرهنگی آن محل محسوب میشوند. 2- میراث فرهنگی فقط شامل آثار فرهنگی مثبت و قابل افتخار نمیباشد، بلکه آثار فرهنگی منفی را هم به ویژه در حیطهی آثار ناملموس دربرمیگیرد. 3- با توجه به نکتهی دوم، هر چند میراث فرهنگی باید حفظ و نگهداری شود، اما این به معنای ترویج بیخردانه و تقلید کورکورانه از آنها نیست. اصطلاح میراث فرهنگی و لزوم حفظ آن برخلاف غنیبودن کشور ما در داشتن چنین آثاری، مانند بیشتر محصولات امروزی پدیدهای مدرن و وارداتی است. متأسفانه در طول تاریخ طولانی کشورمان، پدیدهای در جهت خلاف حفظ میراث فرهنگی یعنی تخریب آثار پیشینیان چه به شکل عمدی و چه به شکل بیتوجهی به آنها رایج بوده است، امری که از دوران باستان که ساسانیان تعمداً آثار به جامانده از اشکانیان را نابود کردند، وجود داشته و تا بعد از اسلام که منصور، خلیفهی عباسی، برای ساختن کاخ خویش در بغداد از سنگهای طاق کسری استفاده نمود، تا تخریب بناهای صفوی اصفهان توسط ظلالسلطان، حاکم اصفهان و پسر ناصرالدین شاه، و تا زمان حال یعنی تخریب دروازههای قاجاری شهر تهران به وسیلهی رضاشاه و … ادامه یافته است. امید این است که با آشنایی هرچه بیشتر مردم ایران با لزوم حفظ آثار فرهنگی، با گذشتهی تاریخی خویش آشتی نماییم و داوری دربارهی پدران خود را به جای نابودی آثار آنها، با حفظ آثارشان و بحث و بررسی بر سر خدمت و خیانتشان در کتابها، مجلات، مطبوعات و مجامع علمی پیگیری نماییم.
- حفظ آثار تاریخی چه فایدهای برای نسل جوان دارد؟
اولاً اگر این اصل را بپذیریم که انسان خردمند از تجارب دیگران عبرت میگیرد و تلاش میکند تا برای موفقیت در زندگی خویش از خطاهای دیگران پرهیز کند و دنبالهرو عوامل موفقیتآفرین در زندگی باشد، فهم تاریخ و نحوهی زندگی گذشتگان آیینهای تو درتو از تجارب گوناگون است که حفظ آثار فرهنگی که نمایانگر مجموعهای از آزمون و خطاهای آبا و اجدادمان است، میتواند ما را در فهم این گذشته به منظور تحلیل رفتار کنونی خویش و تنظیم بهینهی زندگانی خود برای حال حاضر و نسلهای آینده یاری نماید. به ویژه اینکه، این حق نسلهای آینده است که با در اختیار داشتن میراث گذشتگان خویش، تحلیل و برداشت خود را از تاریخ کشورشان داشته باشند.
ثانیاً از آنجا که هم اکنون در عرصهی بینالمللی دستاوردی تکنولوژیک برای رقابت با کشورهای توسعهیافتهی دنیا نداریم، توجه به حفظ و نگهداری میراث فرهنگی کشورمان میتواند گامی باشد در جلوگیری از خودباختگی فرهنگی و احساس بیریشگی فرهنگی در برابر فرهنگ غرب. به همین شکل در سطح محلی، حفظ آثار فرهنگی برای ایجاد اتکای به نفس در خودآگاه جمعی مردم آن محل بسیار مفید است. از طرف دیگر، از آنجا که افراد در شهر و محل اسکان خویش احساسی نزدیک و ملموس با آثار تاریخی موجود در اطراف محیط زندگی خود میتوانند داشته باشند، توجه به این آثار و حفظ آنها میتواند وسیلهای برای ایجاد انگیزه در افراد برای توجه به تاریخ ملی خویش از طریق این آثار محلی باشد. البته در این راستا باید مراقب باشیم که به خودبزرگبینی کاذب و مشکلات شیزوفرنیک فرهنگی مبتلا نشویم.
ثالثاً: نگاهی به تجارب کشورهای دیگر از جمله کشور ترکیه، نشان دهندهی اهمیت حفظ میراث فرهنگی برای جلب توریست به کشور از نظر درآمد فراوان اقتصادی میباشد، درآمدی که نه تنها جبرانکنندهی هزینههای حفظ و نگهداری آثار فرهنگی در مناطق مختلف کشور است، بلکه نقش مهمی در ایجاد اشتغال در هر منطقه و کاهش اتکای کشورمان بر درآمدهای نفتی خواهد داشت.
- بازدید از موزهها و مکانهای قدیمی چه فوایدی برای خانوادهها دارد؟
بازدید از موزهها و مکانهای تاریخی توسط خانوادهها و مردم میتواند نقطهی شروع چیزی باشد که به «چرخهی میراث» (Heritage Cycle) معروف است. گام اول این چرخه، آشنایی با میراث فرهنگی از طریق بازدید از موزهها و آثار تاریخی میباشد و امید این است که مردم با آشنایی با این میراث پی به ارزشمند بودن آنها ببرند و در نتیجه برای حفظ و نگهداری آنها تمایل پیدا کنند. تمایلی که میتواند منجر به حساس شدن مردم بر سر تخریب آثار فرهنگی شود، به شکلی که حفظ میراث فرهنگی چه در سطح ملی و چه در سطح محلی به یک خواست عمومی تبدیل شود و در نتیجه تلاش برای فهم بهتر این آثار از طرق گوناگون مانند مطالعه، بررسی و بازدید از مکانهای تاریخی و موزهها بیشتر شود و این یعنی بازگشت به همان نقطهی شروع و ادامهی مداوم این چرخه.
- توجه به حفظ میراث فرهنگی از جهت محلی چه فوایدی دارد؟
گذشته از اشاراتی که به فواید آن در سطح محلی تاکنون داشتم، به طور مشخص حفظ میراث فرهنگی در هر منطقه و محل میتواند به شناخت نقش آن محل در طول تاریخ و استعدادهای تاریخی آن مانند نقش و جایگاه افراد و خاندانهای محلی و موقعیت طبیعی آن محل و … در رابطه با کل کمک نماید و مثلاً سازمانها و تشکلهای فرهنگی و مطالعاتی هر منطقه را برای ردیابی ریشههای تاریخی معضلات و مشکلات اجتماعی روز در راستای رفع آنها یاری نماید.
میراث فرهنگی (Cultural Heritage) اصطلاحی است برای شیوههای زندگانی مردم گذشته که در طول تاریخ و نسلهای گذشته برای نسل حاضر به جا مانده است. از این تعریف سه نکته برمیآید: 1- میراث فرهنگی فقط شامل آثار ملموس مانند بناها، آثار هنری، کتابها، اسناد، اشیاء عتیقه و امثالهم نمیشود، بلکه آثار به ظاهر ناملموس مانند آداب و رسوم و سنتها، زبان، فولکلور (ادبیات عامیانه)، علوم و فنون قدیمی، نحوهی پوشش و مانند آن را هم شامل میگردد. هر چند امروزه حتی محیط زیست طبیعی مردم یک منطقه هم مانند جنگلها، سواحل، بیابانها و کلیهی مناظر طبیعی جزءِ میراث فرهنگی آن محل محسوب میشوند. 2- میراث فرهنگی فقط شامل آثار فرهنگی مثبت و قابل افتخار نمیباشد، بلکه آثار فرهنگی منفی را هم به ویژه در حیطهی آثار ناملموس دربرمیگیرد. 3- با توجه به نکتهی دوم، هر چند میراث فرهنگی باید حفظ و نگهداری شود، اما این به معنای ترویج بیخردانه و تقلید کورکورانه از آنها نیست. اصطلاح میراث فرهنگی و لزوم حفظ آن برخلاف غنیبودن کشور ما در داشتن چنین آثاری، مانند بیشتر محصولات امروزی پدیدهای مدرن و وارداتی است. متأسفانه در طول تاریخ طولانی کشورمان، پدیدهای در جهت خلاف حفظ میراث فرهنگی یعنی تخریب آثار پیشینیان چه به شکل عمدی و چه به شکل بیتوجهی به آنها رایج بوده است، امری که از دوران باستان که ساسانیان تعمداً آثار به جامانده از اشکانیان را نابود کردند، وجود داشته و تا بعد از اسلام که منصور، خلیفهی عباسی، برای ساختن کاخ خویش در بغداد از سنگهای طاق کسری استفاده نمود، تا تخریب بناهای صفوی اصفهان توسط ظلالسلطان، حاکم اصفهان و پسر ناصرالدین شاه، و تا زمان حال یعنی تخریب دروازههای قاجاری شهر تهران به وسیلهی رضاشاه و … ادامه یافته است. امید این است که با آشنایی هرچه بیشتر مردم ایران با لزوم حفظ آثار فرهنگی، با گذشتهی تاریخی خویش آشتی نماییم و داوری دربارهی پدران خود را به جای نابودی آثار آنها، با حفظ آثارشان و بحث و بررسی بر سر خدمت و خیانتشان در کتابها، مجلات، مطبوعات و مجامع علمی پیگیری نماییم.
- حفظ آثار تاریخی چه فایدهای برای نسل جوان دارد؟
اولاً اگر این اصل را بپذیریم که انسان خردمند از تجارب دیگران عبرت میگیرد و تلاش میکند تا برای موفقیت در زندگی خویش از خطاهای دیگران پرهیز کند و دنبالهرو عوامل موفقیتآفرین در زندگی باشد، فهم تاریخ و نحوهی زندگی گذشتگان آیینهای تو درتو از تجارب گوناگون است که حفظ آثار فرهنگی که نمایانگر مجموعهای از آزمون و خطاهای آبا و اجدادمان است، میتواند ما را در فهم این گذشته به منظور تحلیل رفتار کنونی خویش و تنظیم بهینهی زندگانی خود برای حال حاضر و نسلهای آینده یاری نماید. به ویژه اینکه، این حق نسلهای آینده است که با در اختیار داشتن میراث گذشتگان خویش، تحلیل و برداشت خود را از تاریخ کشورشان داشته باشند.
ثانیاً از آنجا که هم اکنون در عرصهی بینالمللی دستاوردی تکنولوژیک برای رقابت با کشورهای توسعهیافتهی دنیا نداریم، توجه به حفظ و نگهداری میراث فرهنگی کشورمان میتواند گامی باشد در جلوگیری از خودباختگی فرهنگی و احساس بیریشگی فرهنگی در برابر فرهنگ غرب. به همین شکل در سطح محلی، حفظ آثار فرهنگی برای ایجاد اتکای به نفس در خودآگاه جمعی مردم آن محل بسیار مفید است. از طرف دیگر، از آنجا که افراد در شهر و محل اسکان خویش احساسی نزدیک و ملموس با آثار تاریخی موجود در اطراف محیط زندگی خود میتوانند داشته باشند، توجه به این آثار و حفظ آنها میتواند وسیلهای برای ایجاد انگیزه در افراد برای توجه به تاریخ ملی خویش از طریق این آثار محلی باشد. البته در این راستا باید مراقب باشیم که به خودبزرگبینی کاذب و مشکلات شیزوفرنیک فرهنگی مبتلا نشویم.
ثالثاً: نگاهی به تجارب کشورهای دیگر از جمله کشور ترکیه، نشان دهندهی اهمیت حفظ میراث فرهنگی برای جلب توریست به کشور از نظر درآمد فراوان اقتصادی میباشد، درآمدی که نه تنها جبرانکنندهی هزینههای حفظ و نگهداری آثار فرهنگی در مناطق مختلف کشور است، بلکه نقش مهمی در ایجاد اشتغال در هر منطقه و کاهش اتکای کشورمان بر درآمدهای نفتی خواهد داشت.
- بازدید از موزهها و مکانهای قدیمی چه فوایدی برای خانوادهها دارد؟
بازدید از موزهها و مکانهای تاریخی توسط خانوادهها و مردم میتواند نقطهی شروع چیزی باشد که به «چرخهی میراث» (Heritage Cycle) معروف است. گام اول این چرخه، آشنایی با میراث فرهنگی از طریق بازدید از موزهها و آثار تاریخی میباشد و امید این است که مردم با آشنایی با این میراث پی به ارزشمند بودن آنها ببرند و در نتیجه برای حفظ و نگهداری آنها تمایل پیدا کنند. تمایلی که میتواند منجر به حساس شدن مردم بر سر تخریب آثار فرهنگی شود، به شکلی که حفظ میراث فرهنگی چه در سطح ملی و چه در سطح محلی به یک خواست عمومی تبدیل شود و در نتیجه تلاش برای فهم بهتر این آثار از طرق گوناگون مانند مطالعه، بررسی و بازدید از مکانهای تاریخی و موزهها بیشتر شود و این یعنی بازگشت به همان نقطهی شروع و ادامهی مداوم این چرخه.
- توجه به حفظ میراث فرهنگی از جهت محلی چه فوایدی دارد؟
گذشته از اشاراتی که به فواید آن در سطح محلی تاکنون داشتم، به طور مشخص حفظ میراث فرهنگی در هر منطقه و محل میتواند به شناخت نقش آن محل در طول تاریخ و استعدادهای تاریخی آن مانند نقش و جایگاه افراد و خاندانهای محلی و موقعیت طبیعی آن محل و … در رابطه با کل کمک نماید و مثلاً سازمانها و تشکلهای فرهنگی و مطالعاتی هر منطقه را برای ردیابی ریشههای تاریخی معضلات و مشکلات اجتماعی روز در راستای رفع آنها یاری نماید.
+
آدینه ۳۰ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۷:۵۶
نظر شما