دکتر سید رسول ابطحی
دکتری:
دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان
کارشناسی ارشد:
تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران
کارشناسی:
زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
معرفی کتاب «مردم سلا»
معرفی و بررسی آثاری که با تاریخ محلی در ارتباط هستند، میتواند راهگشای پژوهشگران تاریخ محلی برای شیوهی تحقیق و حتی نوعی راهنمایی در انتخاب موضوع باشد.
کتاب زیر میتواند نمونهای برای پژوهش در زمینهی تاریخ محلی در بعد اجتماعی آن و الگویی برای یک پژوهشگر تاریخ محلی باشد.
بخش دوم شرح ساختار اجنماعی و ارزشهای فرهنگی جامعه است. اینکه چگونه یک جامعهی پیچیده با علایق فرهنگی و اجتماعی خاص به هم پیوند خورده و همچنین توصیف انواع روابط و تعاملات که گروههای مختلف اجتماعی را به وجود آورده است. در این بخش، نویسنده به ایدهآلهای فرهنگی جامعه تحت عنوان آنچه در افراد مقدس، عالم و مورد احترام جامعه تبلور یافته است، میپردازد. مؤلف ارزشها و شعائر مذهبی را از عواملی میداند که به عنوان ارزشهای مشترک باعث اتحاد و از طرف دیگر باعث درگیری در جامعه شدهاند. با این حال دیدگاه کلی در این بخش بررسی فرهنگ غالبی است که در طول یکصد سال مورد مطالعه، نسل به نسل منتقل شده و با همهی تغییرات، زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم شهر را تحت پوشش خود گرفته است.
نام کتاب: 1930- The people of Sale: Tradition and Change in a Moroccan City, 1830
مؤلف: Kenneth L. Brown
سال انتشار: 1976
تعداد صفحات: 265
این کتاب با عنوان «مردم سلا» دربارهی یکی از شهرهای مراکش با نام «سلا» در مدت زمان یک قرن از سال 1830 تا 1930 میلادی میباشد. نویسنده به گفتهی خودش به عنوان یک دانشجوی تاریخ اسلام که به شهرهای اسلامی و نحوهی زندگی مردم آن علاقمند بود، شهر سلا را انتخاب کرد. زیرا این شهر سابقهای حدوداً 2500 ساله از یک سنت شهرنشینی و یک تاریخ مدون 900 ساله دارد. به ویژه اینکه مردم این شهر به میراث دینی (اسلامی) و تاریخی خویش بسیار اهمیت داده و با پایبندی به عقاید و گذشتهی خویش، اساساً محافظهکار و سنتگرا بودهاند. درعین حال، آنها مجبور بودند خودشان را با یک دورهی پرشتاب از تغییرات اجتماعی حاصل از استعمار و مدرنیسم هماهنگ کنند. همین تضاد آشکار بین محافظهکاری (پایبندی به سنتها) و سازگاری با شرایط جدید به وجود آورندهی یک مشکل بنیادی و در عین حال جذاب برای نویسندهی این کتاب به عنوان یک پژوهشگر مسائل تاریخی و اجتماعی شده است.
کتاب شامل چهار بخش است. در بخش اول نویسنده به توصیف اکولوژی (بومشناسی) شهر، ساختار جمعیتی آن، توصیف وضعیت جغرافیایی و اهمیت این شهر به عنوان یک بازار (سوق)، که از دیوارهای آن تا محدودهی وسیعی در خارج از آن گسترده شده، و بخش مسکونی شهر (مدینه) و محلات مختلف آن که درون دیوارهای شهر محصور شده است، میپردازد.
بخش دوم شرح ساختار اجنماعی و ارزشهای فرهنگی جامعه است. اینکه چگونه یک جامعهی پیچیده با علایق فرهنگی و اجتماعی خاص به هم پیوند خورده و همچنین توصیف انواع روابط و تعاملات که گروههای مختلف اجتماعی را به وجود آورده است. در این بخش، نویسنده به ایدهآلهای فرهنگی جامعه تحت عنوان آنچه در افراد مقدس، عالم و مورد احترام جامعه تبلور یافته است، میپردازد. مؤلف ارزشها و شعائر مذهبی را از عواملی میداند که به عنوان ارزشهای مشترک باعث اتحاد و از طرف دیگر باعث درگیری در جامعه شدهاند. با این حال دیدگاه کلی در این بخش بررسی فرهنگ غالبی است که در طول یکصد سال مورد مطالعه، نسل به نسل منتقل شده و با همهی تغییرات، زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم شهر را تحت پوشش خود گرفته است.
بخش سوم به توصیف تغییرات الگوهای اقتصادی شهر سلا میپردازد. الگوهایی که با حملهی فرانسه به الجزایر در سال 1830 م، برای اشغال آن شروع میشود و با گسترش استعمار در شمال آفریقا منجر به فروپاشی سیستم سنتی اقتصادی مردم سلا میگردد. نویسنده توضیح میدهد که چگونه اقتصاد شهر به تدریج به واردات اروپایی وابسته شد، تولیدات محلی متوقف گردید و اقتصاد شهر در یک چرخهی رونق و کساد، دچار بیثباتی شد. با اینکه گروه کوچکی از بازرگانان و مأموران دولتی ثروتمند شدند، اما صنعتگران محلی، که اکثریت نیروی کار مردم شهر را تشکیل میدادند، به شکل فزایندهای فقیر شدند.
در بخش چهارم، نویسنده به واکنشهای مردم شهر سلا به بحرانهای تحمیلی خارجی اعم از اقتصادی، فرهنگی و … میپردازد. به اعتقاد نویسنده، مردم سلا در عین اینکه تلاش میکردند خود را با شرایط جدید سیاسی و اقتصادی هماهنگ سازند، اصرار داشتند که میراث فرهنگی و دینی خویش را حفظ نمایند. بنابراین ارزشهای سنتی تا حدود زیادی حفظ گردید و مفهوم یک جامعهی ایدهآل که به وسیلهی پیوندهای اجتماعی و فرهنگی مشترک به وجود میآید، حفظ شد. امری که به اعتقاد نویسنده باعث مقاومت این ارزشها در برابر استعمار فرانسه به عنوان یک قدرت برتریطلب اقتصادی و سیاسی و به عنوان یک تهدید فرهنگی بیگانه شد.
در پایان، نویسنده در یک نتیجهگیری کلی توضیح میدهد که هر چند تمرکز این کتاب بر روی یک شهر خاص در مراکش بود، اما این نمونهپژوهی میتواند توضیحی باشد برای فهم مشکلات عمومی حاصل از تأثیر استعمار بر ساختار اجتماعی و اقتصادی همهی جوامع جهان سومی که در دورهی قبل از صنعتی زیست میکردند.
نویسندهی این کتاب «کنت ال براون» استاد دانشگاه منچستر در شاخهی انسانشناسی اجتماعی و عضو پیوستهی پژوهش در مرکز مطالعات خاورمیانهشناسی و گروه تاریخ دانشگاه شیکاگو است که این تحقیق را به عنوان پایاننامهی دکتری خویش انجام داد. وی ابتدا به مدت شش ماه اسناد، مدارک و آرشیوهای موجود در پاریس را بررسی کرد و آنگاه در مدت 21 ماه از سال 1965 تا سال 1967 م، در مراکش که عمدهی وقتش در سلا گذشت، زندگی و تحقیق کرد و مدارک عربی و خارجی موجود را اعم از تواریخ، گزارشها، اسناد محلی و … را مورد پژوهش قرار داد. بنا به گفتهی مؤلف برای پیبردن به عمق ساختار اجتماعی تحقیق میدانی لازم بود. بنابراین گویش عربی موجود در سلا را مطالعه کرد و به مصاحبه با ساکنان شهر (حدود 50 مرد و تعدادی زن بین سنین 55 تا 85 سال) پرداخت. گزارشها و توضیحات این افراد از وقایع، شخصیتها، روابط، سازمانها، عقاید، ارزشها و … برای فهم و بازسازی رویه و فحوای زندگی در شهر سلا به خصوص در دهههای اولیهی قرن بیستم بسیار مهم بود. بنابراین نویسنده پس از بررسی و ارزیابی این مصاحبهها از آنها بسیار بهره برد و این تحقیق را به عنوان پایان نامهی دکتری خویش در سال 1969 م، به دانشگاه UCLA آمریکا ارائه داد.
+
سهشنبه ۴ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۲۳:۴۶
نظر شما