دکتر سید رسول ابطحی
دکتری:
دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان
کارشناسی ارشد:
تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران
کارشناسی:
زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
مانیفست تاریخ محلی
«لویی لیوت» طی شش اصل تلاش دارد تا چارچوبی نظری برای تاریخ محلی ارائه دهد و ضمن بیان تمایز آن با تاریخ عمومی، فواید آن را مشخص نماید.
نوشتار زیر خلاصهای از مقالهی پاول لویی لیوت (Paul Leui llio) (1897-1987 م)، اندیشمند فرانسوی مکتب آنال با عنوان "A Manifesto: The Defence and
Illustration of Local History" میباشد. در این مقاله نویسنده تلاش دارد تا طی
شش اصل از تاریخ محلی دفاع نماید و چارچوبی تئوریک برای آن مشخص کند.
اصل اول: تاریخ اقتصاد محلی به ما کمک میکند تا پارهای از ویژگیها و مشکلات بنیادی زمان حاضر در حیطهی اقتصاد را درک نماییم
و البته به همین شکل هم میتوان مشکلات آینده را در پرتو مسائل حال دید. مسائلی از قبیل استعدادهای مردم مناطق گوناگون، نیروی کار موجود، فعالیتهای خاص هر منطقه،
رشد متفاوت اقتصادی آنها و نظایر اینها که بر آیندهی ما تأثیرگذار خواهند بود. بر این
اساس چنانچه تاریخ محلی هر منطقهای در طول صد سال گذشته مطالعه گردد، میتواند در
برنامهریزیهای دولتی برای حال و آیندهی کشور مفید باشد. بنابراین پیشبینیهای برنامهریزان اقتصادی
جزئی جداییناپذیر از تاریخ است، چرا که نمیتوان بدون آشنایی با فراز و نشیبهای عرصههای گوناگون اقتصادی کشور در مناطق مختلف برای آیندهی اقتصاد کشور، برنامهها و
هدفهایی را تعریف کرد و به همین شکل سیاست هم جزئی جداییناپذیر از تاریخ میگردد.
در این زمینه، مطالعات محلی برای آشنایی با موانع موجود بر سر راه تشکیل جامعهی مدنی
و مشارکت مردمی در امر سیاست در مناطق مختلف اجتنابناپذیر است.
اصل دوم: تاریخ محلی یک تاریخ کیفی است و نمیتوان آن را با آمار بیان کرد. به دو علت: اول اینکه آمارها همواره در معرض جعل و
دستکاری هستند و بنابراین قابل اعتماد نمیباشند. در نظر بگیرید که صاحبان صنایع به
منظور پرداخت مالیات کمتر، درآمد خویش را کمتر از میزان موجود اعلام میکنند و یا خانوادهها برای دریافت یارانه از اعلام میزان واقعی درآمد و ثروت خویش ابا دارند. همچنین
در نظر بگیرید آمارهای متفاوت و گاه ضد و نقیضی که توسط ارگانهای مختلف دولتی دربارهی نرخ تورم، رشد
اقتصادی، خط فقر و ... در یک زمان ارائه میگردد. دوم
اینکه آمارهایی که اعلام میشوند در سطح محلی قابل استفاده نیستند. چرا که تفاوتهای
کیفی بین مناطق گوناگون آن قدر زیاد است که یک مورخ محلی را در صورت استفاده از این
آمارها به گمراهی میکشاند. مثل تفاوتی که بین قیمت محصولات کشاورزی
در بازار و قیمت واقعی که هر کشاورز از فروش آن محصولات دریافت میکند، وجود دارد. یا
تفاوتی که بین سطح درآمد، میزان رفاه و خط فقر در هر منطقه با توجه به تفاوت میزان
سرمایهگذاریها و تواناییهای مردم آن منطقه موجود است. بنابراین یک مورخ محلی
در برخورد با این آمارها باید محتاط باشد و تفاوتهای موجود بین مناطق مختلف را
لحاظ کند.
اصل سوم: تاریخ محلی مستلزم انعطافپذیری خاصی
است. از آنجا که تاریخ محلی بر یک مکان خاص در زمانی خاص، نزدیک به حال تمرکز میکند،
به نظر میرسد برای اینکه بتواند به عنوان یک شاخهی مستقل از تاریخ باقی
بماند، چارهای جز آزادی حرکت از نظر موضوع در آن حیطهی خاص و مشخص شده ندارد. هر چند
میتوان مطالعات محلی را در طول زمان محدود نکرد و برخلاف دستورالعملهای آکادمیک، ریشههای مسألهی مورد تحقیق را تا زمانهای گذشته و اثرات آن را تا زمان حال
بررسی کرد.
اصل چهارم: تنها بعد از قبول این اصل تحلیلی
اجتنابناپذیر که تاریخ محلی، تاریخ ساختارهای بخشها و مناطق مختلف است، میتوانیم دست به ترکیب و ایجاد نظریههای جدید بزنیم. توضیح اینکه، مشکلات خاص یک
منطقه باید به شکلی عمیق در رابطه با عناصر دائمی و تأثیرگذار آن منطقه بررسی شود.
چنین مطالعهای بدون شک ما را قادر میسازد که پیش فرضها و تعصبات سنتی خود را دربارهی یک منطقه کنار بگذاریم و از بررسی عوامل تأثیرگذار دائمی و موقت به تعمیمها و
قواعدی کلی که فراتر از آن منطقه هستند، برسیم. چنین رهیافتی به این علت توصیه میشود که در برخی موارد مدلی از تاریخ عمومی برای فهم مسائل یک محل پیدا نمیشود و یک
مورخ محلی مجبور است خود متناسب با شرایط محل، فرضیات و قواعد مخصوص به خویش را
ابداع نماید.
اصل پنجم: تاریخ محلی باید به شکل ملموس و
فزایندهای به سمت زندگی روزانه و امور کارکردی گرایش یابد. تاریخ اموری مانند غذا،
بهداشت، سرپناه و مسائل اجتماعی یا تاریخ توزیع آب در شهرها و روستاها و مشکلات
مربوط به آن یا تاریخ نان و مسائل مرتبط با آن و … . به قول مارک بلوخ : «چه کسی میتواند
باور کند که ادارات برق هیچگونه آرشیوی ندارند یا گزارشی از مصرف برق و نموداری از توسعهی شبکههای خویش ندارند؟ تاریخ توسعهی برق هنوز نوشته نشده است.» از این
دیدگاه تاریخ محلی نه تنها تاریخ امور مادی و ملموس زندگی است بلکه به تاریخ امور نادیدنی
زندگی انسانها، روندها و نگرشها هم مانند دیدگاه مردم نسبت به زندگی،
مرگ، پول، اختراعات و امثال آن میپردازد. در این رابطه باید متذکر شد که هر چند تاریخ
امور یاد شده را متخصصان رشتههای دیگر هم میتوانند بنویسند مثل تاریخ پزشکی به
وسیلهی یک پزشک یا تاریخ مهارتهای تکنیکی به وسیلهی یک مهندس، اما این افراد
در صورتی در کار خود موفق میشوند که بخواهند چنین تاریخی را در یک منطقهی کوچک با یک
عشق شخصی به منطقهی خویش بنویسند. در غیر این صورت نگارش چنین مواردی در شهرهای بزرگ
احتیاج به تجارب محلینگاری و انگیزههای تاریخنگاری به عنوان یک حرفه دارد.
اصل ششم: از آنجا که تاریخ محلی تاریخی
متمایز است، این تاریخ باید تفاوت پیشرفتها را در بعد ملی در مقایسه با بعد محلی آن
اندازهگیری نماید. همچنین تاریخ محلی باید بتواند اطلاعاتی خاص دربارهی سطح
پیشرفت اقتصادی یا سیستم بانکداری در یک منطقه و همچنین در مورد سطح کیفی اقتصادهای
محلی مانند نساجی یا قالیبافی ارائه دهد. این اطلاعات به ما کمک میکند تا
از چگونگی گسترش دانش فنی در یک منطقه و همچنین میزان مقاومتهایی که در برابر فنآوری صورت میگیرد، آگاه گردیم. از آنجا که سطح پیشرفت در مناطق مختلف و الگوی عمومی
پیشرفت هنوز به طور نسبی نامشخص است، بنابراین این تاریخ متفاوت نیز مشکلات خاص خود
را دارد. اما در عین حال باید در نظر داشت که تحلیل این تفاوتها قطعاٌ برای ما مفید
خواهند بود. چرا که تفاوت پیشرفتها به شکلی قابلملاحظه به عوامل روانشناختی و
جامعهشناختی غیر قابل اندازهگیری بستگی دارند؛ عواملی که خود از یک تاریخ
ناملموس روزانه ناشی میشوند و در عین حال چنین مطالعاتی از علل رشد یا رکود در جامعه قطعاٌ برای اقتصاددانان جذاب خواهند بود.
با چنین نگرشی نسبت به تاریخ محلی جا دارد که
مطالعات محلی را تشویق و ترغیب نمود و آنها را در بحثهای رادیو و تلویزیون در دسترس عموم قرار داد و اطلاعات حاصل از آن را منتشرکرد. زیرا میتوانند مدارک و منابعی مفید
برای جغرافیدانان، اقتصاددانان، جامعهشناسان و دیگر متخصصان علوم مختلف باشند.
+
آدینه ۲۶ دی ۱۳۹۳ ساعت ۲۲:۲۰
نظرات
دکتر مهدی احمدی اختیار،
جناب آقای ابطحی تلاش های شما در باب تهیه ی مطالب مفید و کیفی قابل تقدیر و تحسین می باشد.
یکشنبه ۲۸ دی ۱۳۹۳ ساعت ۱۹:۱۲
دکتر سید رسول ابطحی،
تشکر، بهینه این است که مطالب درج شده مورد نقد و بررسی دوستان قرار گیرد.
سهشنبه ۳۰ دی ۱۳۹۳ ساعت ۰۰:۲۵
نظر شما