شماره نخست روزنامه وقایع اتفاقیه در سال های ابتدایی حکومت ناصرالدین شاه و به همت امیرکبیر در 11 ربیع الثانی 1267 قمری انتشار یافت. (166 سال پیش)این روزنامه حدود ده سال در تهران انتشار می یافت و بعد از آن روزنامه های دیگر مانند «دولت علیه ایران» شروع به انتشار نمود. پس از این زمان خط روزنامه نگاری رسمی و غیر رسمی ایران آغاز شد و از آن زمان تا به امروز همیشه روزنامه در کشورمان انتشار می یافته است. این که چگونه روزنامه در جامعه ایرانی جا افتاد و «وقایع اتفاقیه» چقدر تلاش کرد که به مخاطب ایرانی خود بگوید که روزنامه چیست داستان جالبی است که شاید بعدها به آن بپردازم.
بنا بر خبر روزنامه حکام شهرهای مختلف موظف بودند اخبار حوزه حکومتی خود را به دفتر روزنامه ارسال دارند. اخبار سیاسی و حکومتی که تکلیفش روشن است و بیش از آن نبود که از «حسن اهتمام و توجهات کامل فلان حاکم نظم و امنیت در آن ایالت برقرار و همه به دعاگویی ذات ملوکانه مشغول هستند!» تنها جایی که آن شخص مسئول تهیه اخبار در ولایات دستش باز بود و نیز مباشرین روزنامه در درج آن آزادی عمل داشتند اخبار اجتماعی بود.
وقتی روزنامه وقایع اتفاقیه، که خوشبختانه به همت کتابخانه ملی تجدید چاپ شده و در چهار مجلد به چاپ رسیده است، را ورق می زدم در شماره 17 آن به این اخبار از اصفهان برخورد کردم:
از قراری که در روزنامه اصفهان نوشته بودند در روز 21 جمادی الثانی زوجه استاد اسماعیل نام، نجار عمارات دیوانی فوت شده و در امام زاده احمد مجلس فاتحه خوانی داشته اند. ناگاه طاق اتاق یک مرتبه بر سر آن جمعیت خراب شده، ولی از تفضل خدایی کسی تلف نشده مگر یک نفر کودک به سن هشت نه ساله در زیر آوار ماند و فوت شده است.
(یک خبر دیگر در همان شماره روزنامه)
هم در روزنامه اصفهان نوشته اند که در محله بید آباد شبی مجلس شرب و هرزگی بوده است و در روی مهتابی نشسته بوده اند. سه ساعت از شب گذشته یک نفر شاگرد قصابی در آن میان بوده است، بر می خیزد برود، شخصی دیگر مانع شده و دستی به سینه اش زده که عقب برود. از مهتابی پایین افتاده و فی الفور مرده است. کدخدای محله خبردار شده همگی اهل مجلس را گرفته به نزد عالی جاه چراغعلی خان [حاکم وقت اصفهان] برده و عالی جاه مشار الیه تنبیه بلیغی به جمیع آنها نموده و در حبس دارد تا بعد از این قاتل بر حسب شرع مطاع قصاص شود. (روزنامه وقایع اتفاقیه شماره 17، 27 رجب 1267)
(یک خبر دیگر سه شماره بعد)
بنایی در محله باقلا فروشان اصفهان کار می کرده است. از سقف خانه کوزه ای بیرون آمده، در میانش یک صد و دو عدد قروش قدیم بوده و بناها در میان خودشان تقسیم کرده بودند. صاحب خانه مطلع شده و به نایب الحکومه عرض کرده، آنها را حاضر کردند. بعد از تحقیق و تهدید، نصف پول ها را فروخته بودند و نصف دیگر را که موجود بوده، به اردوی همایون فرستاده (روزنامه وقایع اتفاقیه شماره، 20، 19 شعبان 1267)
(یک خبر در حوزه زنان)
چنان که گفتیم اخبار زنان نیز در روزنامه ها زیاد درج می شده است. در شماره بعدی روزنامه وقایع اتفاقیه خبری از خودکشی یک زن اصفهانی درج شده است:
«در اصفهان ضعیفه ای با شوهرش نزاع کرده بوده، به مسجد جامع رفته و در سر قبر مرحوم ملا محمد باقر [مجلسی] تریاک خورده و خود را کشته بود. شوهرش که این فقره را شنیده سراسیمه به مسجد آمده، زن خود را به آن حالت متوفی یافت. او هم فی الفور تریاک خورده و روی جنازه همان ضعیفه مرده بود»[1] (روزنامه وقایع اتفاقیه شماره 21، 26 شعبان 1267)
همچنان که در چند مورد اخیر آمد، طیف وسیعی از اخبار و اطلاعات اجتماعی مربوط به 160 سال پیش در روزنامه مذکور درج می شده است. این اخبار قابل بررسی های جامعه شناختی و مردم شناختی بوده و نیز داده های زیادی در حوزه های تاریخ اجتماعی و محلی از آن قابل برداشت می باشد. این چند خبر به عنوان نمونه درج شد تا پژوهشگران به اهمیت روزنامه مذکور پی برده و در مطالعات خود بدان مراجعه نمایند.
[1]. امان از تصمیمات لحظه ای و شتابزده!